Тры законы беларускай робататэхнікі

Беларусаў заўсёды цягнула да космасу.

Мо таму, што іхная краіна ня мае гэткіх гор, ускараскаўшыся на якія, да космасу можна дакрануцца і нават баязьліва пагладзіць ягоную чорную поўсьць; а можа, таму, што кожны з нас насамрэч іншаплянэтнік, пасланы сюды з мэтай нешта давесьці — толькі вось што менавіта, мы неяк забыліся. Бывае. Абрыдлая і нясьмешная клясычная показка пра цьвік пад беларускай дупай толькі пацьвярджае нашае падазронае адрозьненьне ад большасьці зямлянаў, у тым ліку фізіялягічнае. Ужо Скарына на знакамітай гравюры выглядае, як капітан зоркалёту пасьля астэроіднай атакі; касьмічная далеч усё жыцьцё хвалявала Язэпа Драздовіча; а вось беларусаў Клімука і Кавалёнка да космасу цягнула-цягнула і ўрэшце ўцягнула. Беларусамі былі Дарт Вэйдэр і Аліса Селязьнёва.

Нават Хрыстос у беларускай літаратуры не прыходзіць і не прыяжджае, а менавіта прызямляецца, як нейкі прышэлец з Альдэбарану. На адной з самых 

прыгожых карцін Шагала каханьне паказанае як перамога над гравітацыяй. А беларус Барыс Кіт зрабіўся сусьветна вядомым спэцыялістам па ракетным паліве і наогул у касманаўтыцы. Нават самое слова «космас» мы прысабечылі, зладзіўшы яго айчынную вэрсію: ні ў воднай мове гэтае слова ня пішуць праз «а» ў другім складзе. А мы вось пішам, усім на злосьць — і нічога, камэты пакуль абмінаюць і аддаваць трантарыянам наш трактарны ніхто не зьбіраецца.

Калі ўжо тут згаданы Шагал, героі якога шчасьліва лунаюць недзе пад самай стратасфэрай і якім шмат хто ганарыцца як беларускім жывапісцам (і якога зусім нядаўна некаторыя заслужаныя беларускія мастакі і акадэмікі не саромеючыся цкавалі «паводле нацыянальнай прыкметы»), то вось нам яшчэ адна нагода для нацыянальна-касьмічнай гордасьці. Акурат 2 студзеня дзевяноста тры гады таму нарадзіўся, бадай, самы знакаміты ў сьвеце беларускі пісьменьнік — калі браць у разьлік толькі краіну паходжаньня. Як кажуць энцыкляпэдыі, Айзэк Азімаў зьявіўся на сьвет у Пятровічах Клімавіцкага павету Гомельскай губэрні БССР. І што з таго, што празь некалькі гадоў малая радзіма Азімава, заблудзіўшыся ў адміністрацыйна-тэрытарыяльных падзелах, нечакана апынулася ў Смаленскай вобласьці РСФСР — усё адно гэта этнічныя беларускія землі, і калі-небудзь мы дацягнемся да іх сваімі белымі крыламі. Карацей, забраны край, які дагэтуль марыць пра вызваленьне, спажываючы нашыя кісламалочныя вырабы.

Калі Іцык Азімаў і чуў у маленстве беларускую мову, дык наўрад ці яе запомніў, бо маленства гэта было зусім маленькае, а да таго ж мама і тата гаварылі на ідыш, адной з чатырох дзяржаўных моваў БССР. Яны чыталі сыну перад сном Шолам-Алэйхема< b> — і ў канцы стагодзьдзя Азімаў памрэ ў тым самым горадзе, што й першы пісьменьнік у ягоным жыцьці. У Нью-Ёрку. Так, ні другога Ізі Харыка, ні яшчэ аднаго Мойшэ Кульбака з Ісаака ня выйшла — калі Азімаву было тры гады, сям’я эмігравала ў Амэрыку, далёкую і прыцягальную, як космас (праўда, космас усё ж крышку бліжэйшы).