Аліна Талай: Кожны адукаваны чалавек павінен ведаць родную мову

22.09.2015 спорт

Лёгкаатлетка Аліна Талай — пра віды на Рыё-дэ-Жанэйра, свабодалюбны «Харлей» і шлях да беларускамоўнасьці.

2015 год Аліна Талай з поўным правам можа занесьці сабе ў актыў: да залатога мэдаля чэмпіянату Эўропы ў Празе ўпершыню дадалася ўзнагарода ўсясьветнай вартасьці — бронза чэмпіянату сьвету ў Пэкіне. Пры гэтым у абодвух выпадках усталяваныя нацыянальныя рэкорды ў бегу з бар’ерамі на 60 і 100 мэтраў адпаведна, перадает «Радыё Свабода».

Свой посьпех 26-гадовая спартоўка найперш падзяляе з трэнэрам Філіпам Унфрыдам (Philipp Unfried), у якога ад мінулага году трэніруецца ў Аўстрыі. Пасьля насычанага сэзону атрымала некалькі тыдняў заслужанага адпачынку, мяркуе наведаць бацькоў у Воршы і сустрэцца зь сябрамі. У гутарцы з карэспандэнтам Свабоды Аліна яшчэ раз пракруціла ў памяці «бронзавую» дыстанцыю на пэкінскім стадыёне «Птушынае гняздо» і акрэсьліла пляны на алімпійскую пэрспэктыву. Працоўная мова інтэрвію — беларуская.

Аўстрыйскі фармат беларускіх перамогаў

— Аліна, ня будзе перабольшаньнем сказаць, што сёлетні сэзон — самы ўдалы ў кар’еры? Прынамсі пакуль.

— Пэўна, што так, бо яшчэ ніколі ў жыцьці ў мяне не было мэдаля чэмпіянатаў сьвету на адкрытых стадыёнах. Таму, безумоўна, адзін з самых лепшых сэзонаў.

— Пуцёўка на Алімпійскія гульні ў Бразылію, трэба меркаваць, ужо гарантаваная?

— Шчыра кажучы, да канца нават ня ведаю, якія вынікі я павінна паказаць, каб паехаць у Бразылію. Бо не зусім зразумела, пачынаецца адлік за два гады да пачатку Алімпіяды ці за адзін. Але мне здаецца, што час 12,66 — гэта ўсё ж гарантаваны адбор. Таму ёсьць падставы спадзявацца, што я буду бегчы ў Рыё.

— Як удалося так арганічна выйсьці на пік формы менавіта да чэмпіянату сьвету?

— Летась у кастрычніку я перайшла да іншага трэнэра і пераехала ў Аўстрыю, то бок, цяпер больш там тусуюся на зборах. І менавіта Філіп Унфрыд склаў такі плян, які вельмі добра падвёў мяне да чэмпіянату сьвету, фактычна вывеў на пік формы.

— Пашырана думка, што ў Беларусі здабыць высокія вынікі досыць цяжка. Дык справа ў базе ці ўсё ж у спэцыялістах?

— Мне здаецца, справа ня ў тым, у Беларусі ідзе падрыхтоўка ці па-за яе межамі. Усё залежыць ад трэнэра. Калі, прыкладам, узяць Юлю Несьцярэнку, яна стала алімпійскай чэмпіёнкай з нашым, беларускім трэнэрам. То бок, калі ўдаецца з настаўнікам утварыць тандэм, які працуе на 100%, то гэта абсалютна не залежыць ад таго, дзе ты рыхтуесься — у Беларусі, Нямеччыне, Расеі ці дзе яшчэ. Да таго ж, калі браць канкрэтна Аўстрыю і Беларусь, то ў нас умовы значна лепшыя. Я сама была зьдзіўлена, аднак у нас ёсьць два манэжы, добры стадыён, сучасны мэдычны комплекс. Так што, калі параўнаць з Аўстрыяй, мы ня толькі не адстаём, а хутчэй нават наперадзе.

— То бок прыярытэт Аўстрыі — выключна з-за трэнэра?

— Так-так, вядома, толькі гэта. Я не аўстрыйка, не грамадзянка Эўразьвязу, я проста трэніруюся ў свайго настаўніка. Але не магу карыстацца паслугамі ні лекара, ні масажыста нацыянальнай каманды Аўстрыі. Толькі трэнэр, так.

Бразыльскі прыярытэт новага сэзону

— Пасьля непрацяглага адпачынку — новыя старты. Што наперадзе?

— Адпачатку трэнэр думаў крыху прапусьціць зімовы сэзон, але потым мы зь ім падыскутавалі і вырашылі ўсё ж бегчы на чэмпіянаце сьвету ў памяшканьнях, які адбудзецца ў Портлэндзе, ЗША. Потым будзем рыхтавацца да чэмпіянату Эўропы ў Амстэрдаме — калі не памыляюся, у чэрвені. Ну, а пасьля ўжо, спадзяюся, здарацца галоўныя старты — Алімпійскія гульні-2016.

— Заўзятары разьлічваюць, што для Аліны Талай алімпійскія забегі будуць такімі ж трыюмфальнымі, як нядаўні чэмпіянат сьвету...

— Ой, паглядзім. Таму што калі браць спрынт, то ўсё ж ня так проста, як падаецца на першы погляд. На амэрыканскім кантынэнце гісторыя спрынту і бар’ераў значна больш пасьпяховая. Асновы сучаснай тэхнікі заклалі якраз амэрыканцы, прычым яшчэ ў ХІХ стагодзьдзі. Гэтыя мэтодыкі без прынцыповых зьменаў існуюць і па сёньняшні дзень.

— Але асноўныя супернікі цяперашнія, зь якімі спаборнічалі ў Кітаі?

— Гэта так. Але, скажам, у камандзе ЗША практычна штогод зьяўляецца нейкая новая маладая спартоўка, якая бяжыць вельмі і вельмі хутка. Таму паглядзім. Але падаецца, што працэнтаў на 80 дзяўчаты застануцца тыя ж самыя.

Аршанскі інтэрнат і найманая кватэра

— На Захадзе спартоўцы вашага ўзроўню — даволі забясьпечаныя людзі. Наколькі ведаю, да пераезду з Воршы ў Менск вы жылі з бацькамі ў інтэрнаце, і ў гэтым сэнсе практычна нічога не зьмянілася...

— Гэтак бывае, што зробіш? Я да 20 гадоў жыла з мамай і татам у інтэрнаце ў Воршы, пакуль не пераехала ў Менск і не наняла кватэру. Ну, а бацькі — так, і цяпер жывуць у інтэрнаце. Чаму? Таму што няма магчымасьці пераехаць некуды яшчэ. Наколькі я ведаю, за мяжой шмат магутных кампаніяў, якія прапануюць спартоўцам рэклямныя кантракты, таксама іх актыўна задзейнічаюць спонсары. Усё гэта праходзіць праз мэдыі, праз рэкляму, тыражуецца, людзі робяцца пазнавальнымі. У нас крыху іншая сыстэма, вялікіх дывідэндаў наўрад ці атрымаеш.

— З улікам новых абставінаў падрыхтоўкі — колькі часу праводзіце ў Беларусі?

— Напэўна, пару тыдняў за 3–4 месяцы. Я ўжо казала, што паміж спаборніцтвамі трэніруюся ў Аўстрыі, таму трэба ўлічваць і гэтую акалічнасьць. На жаль, бываю дома ня вельмі часта, і такая адарванасьць прымушае сумаваць, бо хацелася б часьцей бачыць і бацькоў, і бабулю зь дзядулем, і сяброў. Але гэта выдаткі спартовага жыцьця.

— Ці праўда, што пры сваіх 50 зь невялікім кіляграмах падчас трэніроўкі цягаеце 130-кіляграмовую штангу? Ня жарт?

— Не, ня жарт. Гэта адзін з элемэнтаў падрыхтоўкі — вядома, не штуршком, а, скажам так, упаўпрысяду. Ёсьць свае нюансы, засяроджвацца ня буду. Але пакуль хочацца адпачыць і ад штангі.

— Нарэшце настаў час для сустрэчаў. Гэта значыць, бліжэйшыя тыдні вольныя ад трэніровак?

— Шчыра кажучы, пасьля такога году, які быў вельмі напружаны, вельмі доўгі і насычаны, я не хачу зьяўляецца на стадыёне ўвогуле. Прынамсі бліжэйшыя два тыдні. Хачу прысьвяціць гэты час сустрэчам зь сябрамі і проста патусіць.

Моўным трэндам — па заскарузлых стэрэатыпах

— Аліна, апошнім часам вы ўсё часьцей выступаеце за мяжой, а цяпер яшчэ там і трэніруецеся. Ня рэжа слых, што ўсе навокал гавораць па-свойму і толькі беларусы ў масе саромеюцца ўласнай мовы?

— Цяжка з ходу адказаць, што сталася прычынай такой сытуацыі — я ж не гісторык, не дасьледчык, каб сабраць усе факты ў адзінае і зрабіць разумную выснову. Аднак, як мне падаецца, усё залежыць, як ні банальна, ад сям’і, ад школы. То бок ад тых людзей, якія навокал цябе. Уся праблема ў стэрэатыпах: чамусьці лічыцца, што беларуская мова — не для «нармальнай публікі», яна нібыта «мужыцкая», «вясковая». Трызьненьне, вядома. На маё перакананьне, як і ў выпадку з прапагандай здаровага ладу жыцьця, на дзяржаўным узроўні неабходна ператварыць мову ў трэнд, зрабіць, каб яна стала моднай. І тады ўсё будзе выбудоўвацца ў сыстэму, крок за крокам.

— Іншымі словамі, нават калі існуюць моўныя праблемы ў сям’і, павінна дапамагаць школа?

— Так, абавязкова, значнасьць школы вельмі высокая. Але я чула, што зараз нават гісторыя Беларусі выкладаецца на расейскай мове. Ня ведаю, можа гэта і няпраўда, але калі так, то падстава задумацца. Безумоўна, трэба, каб беларускай мовы было больш усюды, ня толькі ў школах. Хоць, зь іншага боку, можа і прагучыць парадаксальна, але добра, што мы можам размаўляць на дзьвюх мовах — беларускай і расейскай. Гэта дае нам магчымасьць быць своеасаблівымі лінгвістычнымі яднальнікамі паміж Расеяй, Польшчай, Чэхіяй, Славаччынай, дазваляе камунікаваць, нават ня ведаючы ангельскай. Увогуле клёва, калі людзі ведаюць ня толькі адну мову. Дзеля справядлівасьці, сама я за мяжой карыстаюся збольшага ангельскай.

— Так разумею, у Воршы вы вучыліся ў расейскамоўнай школе? Адкуль такое выдатнае валоданьне беларускай мовай? Зусім ня многія спартоўцы могуць пахваліцца такім уменьнем.

— Ну так, вучылася ў абсалютна звычайнай школе, іншых там папросту няма. Адкуль валоданьне? Найперш, у мяне былі вельмі добрыя настаўнікі. І хоць практычна ўсё выкладалася па-расейску, але ж на ўроках беларускай мовы, літаратуры, гісторыі мы пастаянна размаўлялі па-беларуску. Вось гэта ўсё і адклалася. У маім выпадку ўсё пайшло са школы, ніхто адмыслова ў мяне беларускасьць не ўбіваў. У маёй сям’і размаўляюць па-расейску, але я і сама з задавальненьнем чытала беларускія творы, і мама вучыла, калі я была яшчэ зусім маленькай, чытаць на роднай мове. Усё цягнецца аднекуль адтуль. Думаю, што кожны адукаваны чалавек павінен ведаць мову. Адзінае, што з-за недахопу практыкі, на жаль, шмат што забываецца.

Рух наперад праз асэнсаваньне мінулага

— З Воршай зьвязаны лёс шмат якіх вядомых беларусаў, тут адбываліся знакавыя гістарычныя падзеі — акурат год таму адзначалася 500-годзьдзе Аршанскай бітвы...

— Мне здаецца, што здольнасьць разумець гісторыю і з павагай да яе ставіцца — гэта адзін з момантаў, які характарызуе нацыю. Безумоўна, мы павінны памятаць слаўныя старонкі нашай гісторыі, любіць і шанаваць нашу краіну ад моманту яе ўзьнікненьня. Гэта і ёсьць паказьнік нармальнай, здаровай нацыі. Нацыі, якая будзе рухацца наперад, асэнсоўваючы сваё мінулае.

— Вы прыхільна ставіцеся да творчасьці беларускіх літаратараў, музыкаў. А як вабіце час у адрыве ад радзімы?

— Сапраўды, Лявон Вольскі, Сяргей Міхалок — безь перабольшваньня, глыбы. Увогуле шмат што падабаецца зь беларускага. Пакуль ежджу па Эўропе, багата адбываецца фэстываляў, канцэртаў. Але, зноў жа, элемэнтарна не хапае часу куды-небудзь выбрацца. Зьбіралася на фэстываль «Sziget» у Будапэшце — так і не атрымалася. Відаць, апошні канцэрт, які ўдалося наведаць, гэта быў «Linkin Park» у Вене. Увогуле, мне падабаецца розная музыка, галоўнае, каб яна кранала. Гэта можа быць і італьянскі кампазытар Людавіка Эйнаўдзі, і нью-джаз, але ў асноўным больш цяжкая музыка — ад «Лед Зэпэлін» да «30 Seconds to Mars». Чытаю ня так шмат, як раней, але ўсё ж стараюся: нядаўна прачытала Віктара Марціновіча, калі гаварыць пра беларускіх аўтараў, а таксама перачытала клясыку — «Марцін Ідэн» Джэка Лондана, чамусьці не дайшла чарга, калі была маладая і прыгожая. Вельмі спадабалася і тое, і другое.

— Сёлета вы адважыліся на, безь перабольшваньня, адважны крок — купілі матацыкл «Харлей Дэвідсан». Учынак з катэгорыі шалёных?

— Я вельмі даўно марыла пра матацыкл і нарэшце ў гэтым годзе вырашыла яго купіць. Вядома, пэўнае шаленства ў гэтым прысутнічае, бо чамусьці лічыцца, што дзяўчыне такі «аксэсуар» ня вельмі пасуе. Тым ня меней я вельмі задаволеная, бо гэта надзвычай захапляе. Кожны раз, калі сядаеш на яго, зусім па-новаму адчуваеш час, прастору, свабоду. Гэта проста не перадаць!

Нядаўна Аліна Талай стала «паслом дабра» кампаніі Velcom. Мэта высакародная — сабраць грошы, каб дабудаваць дзіцячы хосьпіс. Пад патранатам спартоўкі адбыўся дабрачынны дзіцячы забег, у якім узялі ўдзел больш за паўтысячы «спрынтэраў» ад 4 да 12 гадоў. За кожнага мабільны апэратар пералічыў на патрэбы ўстановы суму блізу 10 даляраў. Пераможцаў Аліна Талай узнагароджвала асабіста. Перад гэтым яна пабывала ў Беларускім дзіцячым хосьпісе, пазнаёмілася з малымі пацыентамі, іх бацькамі і супрацоўнікамі. А ў якасьці прыкладу супраціву цяжкай хваробе прывезла кнігу «Жыцьцё пасьля раку» — збор аповедаў пра мужных людзей, якія здолелі пераадолець рак. Кніга выйшла летась у сэрыі «Бібліятэка Свабоды».

Аліна Талай нарадзілася 14 траўня 1989 году ў Воршы. У міжнародных юніёрскіх спаборніцтвах пачала ўдзельнічаць ад 2008-га. Чэмпіёнка Эўропы ў лёгкай атлетыцы сярод моладзі (2011 год), трэцяе месца чэмпіянату сьвету ў памяшканьнях (2012-ты), золата чэмпіянату Эўропы (2012-ты). Удзельніца Алімпійскіх гульняў у Лёндане, па выніках 2012 году прызнаная найлепшай лёгкаатлеткай Беларусі. Залатая мэдалістка чэмпіянату Эўропы ў памяшканьнях (2013-ы), уладальніца трэцяга месца на этапе Брыльянтавай лігі ў Брусэлі (2014-ы), чэмпіёнка Эўропы ў памяшканьнях (2015-ы), бронзавая прызэрка чэмпіянату сьвету на дыстанцыі 100 мэтраў з бар’ерамі (2015-ты).