90 год таму нарадзіўся айцец Аляксандр Надсан

Святар Аляксандр Надсан – незвычайная постаць з пакалення паваеннай эміграцыі, які зрабіў неацэнны ўнёсак у беларускае жыццё ў замежжы і ў самой Беларусі

Уніяцкі святар, апостальскі візітатар для беларусаў-каталікоў у замежжы Аляксандр Надсан нарадзіўся ў Гарадзеі 8 жніўня 1926 года. Як і многія беларусы, не прыняўшыя таталітарнай сістэмы, Аляксандр быў вымушаны ў 1944 годзе выехаць з Бацькаўшчыны. Будучы ваяром у Французскім супраціўленні, што змагалася супраць фашыстаў у Італіі, быў паранены, узнагароджаны за мужнасць. Пасля вайны апынуўся ў эміграцыі. З 1946 году жыў і працаваў у Вялікай Брытаніі.

Памер святар 15 красавіка 2015 году на 89-м годзе жыцця ў Лондане.

Варта памятаць пра галоўнае, што зрабіў пры жыцьці і пакінуў па сыходзе айцец Аляксандар Надсан і што не было б магчыма без яго.

Скарынаўская бібліятэка і беларускі музэй

А дакладна — Беларуская бібліятэка і музэй імя Францыска Скарыны. Яе заснавальнікам і кіраўніком ад 1971 году заставаўся айцец Аляксандар Надсан.

Бібліятэка ўтрымлівае каля 40 тысяч тамоў кніг і пэрыядычных выданьняў. Сярод іх старадрукі і рэдкія выданьні: фрагмэнт першай кнігі «Царствы» выданьня Францішка Скарыны, Статут ВКЛ 1588 году, першыя выданьні кніг Максіма Багдановіча, Янкі Купалы, Максіма Танка і іншых беларускіх аўтараў, многія дакумэнты БНР, рукапісы Купалы і Коласа, багаты архіў дыяспары.

Бібліятэка мае вялізны навуковы фонд па беларусазнаўстве.

Валодае грунтоўным зборам артэфактаў, у якім: калекцыя ўзораў традыцыйнага беларускага ткацтва і вышыўкі, слуцкія паясы, прылады працы, нумізматычная калекцыя, рэдкія творы беларускіх мастакоў, у тым ліку Каруся Каганца і Пётры Сергіевіча, а таксама такія рэдкія прадметы, як лягерная роба Ларысы Геніюш.

Бібліятэка спрыяе выданьню кніг і правядзеньню навуковых канфэрэнцыяў, а таксама ладзіць лекцыі. Усё — пра Беларусь і для Беларусі.

Знаходзіцца па адрасе: 37 Holden Road, London, N12 8HS United Kingdom.

Беларуская дыяспара ў Вялікабрытаніі

У апошнія паўстагодзьдзя айцец Аляксандар Надсан быў ці не галоўным сымбалем, які гуртаваў вакол сябе беларускую дыяспару ў Вялікабрытаніі. У 1951–52 гадах Надсан афіцыйна кіраваў Згуртаваньнем беларусаў Вялікай Брытаніі.

«Вялікабрытаня — гэта як маленькая правінцыя Беларусі. Разумееце, беларуская дыяспара розная: тыя, якія захацелі застацца беларусамі, — засталіся, але ж ёсьць і адрэзаныя ад Бацькаўшчыны ў духоўным, культурным пляне. Беларускія грэка-каталікі ў Брытаніі імкнуцца застацца беларусамі і пашырыць веды заходняга сьвету пра Беларусь, яе культуру, гісторыю і яе патрэбы. Але лёс народа не залежыць ад эміграцыі, а ад тых людзей, якія жывуць на Радзіме», — казаў Надсан у інтэрвію chasaslovec.info ў 2010 годзе.

Дапамога ахвярам Чарнобылю

Аляксандар Надсан узначаліў Беларускі камітэт дапамогі ахвярам радыяцыі ў Вялікабрытаніі ў 1989 годзе, паведамляе «Радыё Свабода». У наступныя гады камітэт прывёз у Беларусь «тоны лекаў, безь якіх ужо дакладна сотні людзей бы не жылі», — сьцьвярджае Сяргей Навумчык. Надсан так апісваў дзейнасьць камітэту:

«Гэта мой абавязак. Наша дапамога была патрэбна. Займаліся гэтым гадоў пяць-шэсьць: з 1990-га, аж пакуль ваш прэзыдэнт не прыйшоў і не забараніў вывозіць дзяцей. Мы мелі багатыя кантакты са шпіталямі, дзіцячымі дамамі. А потым улады Беларусі пачалі ставіць умовы: прывязіце тое і тое, а мы будзем самі разьмяркоўваць. Прыйшлося спыніць праекты падтрымкі: мы ж ня будзем карміць вашы ўлады. І так атрымалася са многімі. Немцы прывозяць дапамогу, а груз па два тыдні трымаюць на беларускай мяжы. Ну, яны раз пастаялі, другі, а на трэці павезьлі ў Румынію».

Пераклад літургічных тэкстаў на беларускую мову

Дзякуючы руплівасьці а. Аляксандра Надсана, які ведаў 9 моў, беларускія грэка-каталікі могуць маліцца на роднай мове.

Дакладная дата выданьня «Малой падарожнай кніжыцы» Францыска Скарыны — 1522 год

У 1971 годзе ў працы «Кніга Скарыны ў Капэнгагене», надрукаванай у 5-м нумары «Божага шляху», Аляксандар Надсан паведамляў пра ўнікальны экзэмпляр «Малой падарожнай кніжыцы», знойдзены ў Капэнгагене. Гэта дазволіла датаваць выданьне знакамітай скарынаўскай кнігі 1522 годам.

Раней дасьледчыкі фіксавалі дату выданьня паміж 1523 і 1539 гадамі.