Шчасьлівы Бураўкін

Каб бараніць беларускую мову «дасканалы твор, вядома ж, патрэбен, але ня менш патрэбныя шчыт і меч».

Унізе павольна плыве Дзьвіна, паўнаводная, як у паводку, падварушваючы аблокі, што ў вадзе цяжэюць і нагадваюць касмылі намоклай воўны, якія яшчэ больш замаруджваюць рачную плынь. А ўверсе ўздымае свае лёгкія ветразі-званіцы белая Сафія, і здаецца — падзьме вецер, і цэлы ўскраек берага адарвецца ад зямлі і паплыве ці то ў далёкае мора, ці то ў блізкае неба.

Мы з Генадзем Мікалаевічам стаім каля Барысавага каменя і любуемся наддзьвінскімі краявідамі. Праз гадзіну ў Полацкім унівэрсытэце — выступ, які дзіўным чынам змагла арганізаваць Валянціна Восіпаўна Крук, улюбёная ў беларускую паэзію кіраўніца мясцовай суполкі Таварыства беларускай мовы. Пад яе апекай у Полацку ледзь не штотыдзень ладзяцца сустрэчы зь пісьменьнікамі ды музыкамі.

Бураўкін успамінае сваё полацкае юнацтва, яго вочы за шкельцамі акуляраў прыкметна маладзеюць. Я слухаю настальгічны маналёг, ня ўмешваючыся, разумеючы, што паэт прыехаў на радзіму, якая яго даўнавата ня бачыла і ня чула.

Але перашкодзіць сумоўю Бураўкіна з радзімай знайшлося каму і безь мяне — да каменя падышла гаманкая грамада турыстаў, і экскурсаводка завучана зашчабятала пра «оплот русского православия». Генадзь Мікалаевіч быў пасьля больніцы, я асьцерагаўся за ягонае сэрца, і мы адышлі ўбок ад турыстаў, якія, не даслухаўшы экскурсаводку, распачалі каля каменя-помніка ажыўленую фатасэсію.

Відавочна пазмрачнелы Генадзь Мікалаевіч паўзіраўся на далекаватае Задзьвіньне і чамусьці вырашыў спагнаць сваё раздражненьне на літаратурных наступніках: «Міхась, а чаму ваша пакаленьне такое пасіўнае ў адстойваньні мовы? Нешта я ня бачу ў пэрыёдыцы вашых баявых артыкулаў супраць русыфікацыі».

Прызнацца, я быў зьбянтэжаны такім папрокам. Не ўпаўнаважаны гаварыць за цэлае пакаленьне, я пачаў блытана апраўдвацца, расказаў, як змагаўся поплеч з такімі ж маладымі бацькамі за беларускую школу ў менскай Малінаўцы, прыгадаў раманы Алеся Наварыча «Літоўскі воўк» і «Нічые» Андрэя Федарэнкі, дзе нацыянальная праблематыка — на першым месцы. І дадаў вядомае выслоўе Цыпрыяна Норвіда: «Ня меч і шчыт бароняць мову, а — дасканалы твор».

Бураўкін выслухаў маю эмацыйную тыраду і неяк асабліва пранікліва зірнуў мне ў вочы: «Дасканалы твор, вядома ж, патрэбен, але ня менш патрэбныя шчыт і меч».

Ва ўнівэрсытэце Генадзь Бураўкін прачытаў дваццаць адзін верш, падглядваючы ў адмысловы сьпіс на століку. Было відно, што паэт засумаваў па моладзевай слухацкай аўдыторыі, якая прымала паэта-земляка надзвычай цёпла. Ён прасіў ня пляскаць паміж творамі, але студэнты праігнаравалі просьбу і не шкадавалі далоняў. З унівэрсытэту, што месьціцца ў цемнаватых старажытных мурах, Бураўкін выходзіў з сонечным настроем.

Пасьля выступаў (другая сустрэча адбылася ў кіраваным спадарыняй Валянцінай Цэнтры народных рамёстваў) Генадзь Мікалаевіч папрасіў звазіць яго на бацькаву магілу. На зарослых вясковых могілках элегічна шапацеў у сасновай ігліцы лёгкі дожджык, і я пакінуў сына пабыць з бацькам сам-насам.

Нанач мы паехалі да паэтавай сястры Рымы Мікалаеўны, якая жыла на гарадзкой ускраіне ў вялікай, на два ганкі, хаце. Там нас ужо чакалі, а найбольш зачакалася сына амаль стогадовая маці Феадосія Ягораўна. Распытвала пра менскіх унукаў, пра нявестку Юлю, а потым, не стамляючыся, чытала нам на памяць байкі Кандрата Крапівы і цэлыя разьдзелы з «Новай зямлі» Якуба Коласа. Пра сваё доўгажыхарства гаварыла з гумарам: «Гэта ж Гена напісаў пра мяне песьню:

«Ты мне родная самая па душы, па крыві. Ты жыві, мая мама, доўга-доўга жыві».

От я і жыву».

Тады ж я пабачыў Генадзя Мікалаевіча па-сапраўднаму шчасьлівым. Так, ён увесь вечар быў узрушана-радасны ад сустрэчы з мамай, з роднымі, але настаў момант, калі ён увесь аж засьвяціўся ад радаснай весткі.

А быў гэта час, калі знакамітую бураўкінскую «Калыханку» зьнялі з эфіру Беларускага тэлебачаньня. Без тлумачэньняў. Замяніўшы чымсьці невыразным у такім жа бляклым выкананьні. З высокай будыніны на вуліцы Макаёнка ў Менску даходзілі няпэўныя чуткі, што тэлегледачы пратэстуюць, тысячамі шлюць лісты, але наўрад ці ў высокіх кабінэтах прыслухаюцца да тых пратэстаў.

І вось мы сядзім у позьнім застольлі, слухаем то чарговую цікавую гісторыю ад сына, то байку ад маці, ажно тут — званок па мабільніку. Генадзь Мікалаевіч слухае чыйсьці ўзбуджаны голас, і аблічча ягонае раптам пачынае прамяніцца шчасьцем. Такім я паэта бачыў першы і апошні раз. Даслухаўшы і паклаўшы тэлефон, Бураўкін наліў усім віна: «Званіў Васіль Раінчык. Толькі што прынята рашэньне вярнуць нашу „Калыханку“ на экран».

Пад радасныя воклічы я зірнуў на гадзіньнік — было пятнаццаць хвілін па поўначы. Дзе і кім у такі час магло прымацца рашэньне «памілаваць» улюбёную пакаленьнямі беларускіх дзетак «Калыханку» — можна толькі паздагадвацца.

Скажам, мне ўяўляецца такая карцінка. У рэзыдэнцыі ў Драздах сядзяць за сталом землякі — частуюцца чым народ паслаў. За сьцяной чуецца дзіцячы плач. Гаспадар раздражнёна тлумачыць: «Колька капрызьнічае. Нікак не ўлажу».

З-за стала падымаецца і выходзіць у суседні пакой кампазытар — родам з блаславеннай Шклоўшчыны. Праз тры хвіліны плач сьціхае. Задаволены кампазытар вяртаецца да стала.

«Вася, как эта ты смог майго пацана ўціхамірыць?»

«Прасьпяваў яму калыханку, якую забаранілі паказваць па тэлебачаньні».

«Как эта забаранілі?! Заўтра далжна стаяць у праграме!»

І паляцела радасная вестка ў Полацак, і знайшла там суаўтара «Калыханкі».

Пасягаць на якую цяпер ужо ніхто не асьмельваецца.

Міхась Скобла, «Радыё Свабода»