«Алесь Белакоз адкрыў для нас Беларусь»

Cправа славутага беларуса будзе працягвацца.

Калі труну зь целам Алеся Белакоза везьлі празь вёску, людзі выходзілі з сваіх дамоў, з крамы, пошты, Дому быту, школы, каб разьвітацца зь ім. Бадай уся вёска сабралася каля Гудзевіцкага музэю, які ён стварыў, перадае «Радыё Свабода».

Прафэсар Аляксей Пяткевіч з Горадні ў сваім разьвітальным слове прапанаваў надаць Гудзевіцкаму музэю імя Алеся Белакоза.

Хавалі славутага краязнаўцу і настаўніка беларускай мовы Алеся Белакоза пераважна вяскоўцы. Прыехалі на пахаваньне некаторыя ягоныя былыя вучні, актывісты з Мастоў і Лунна, сябры розных грамадзкіх абʼяднаньняў з Горадні, супрацоўнікі створанага ім музэю, а таксама прадстаўнікі Мастоўскага райвыканкаму. Ад хаты да царквы труну з Алесем Белакозам несьлі на руках.

Сталы чалавек, Павал Лявусік распавядае, што па-суседзку ўвесь час сябраваў з Алесем Белакозам. Ён кажа, што вельмі сумна губляць такога чалавека:

— Вельмі добры быў чалавек, тут пра гэта ўсе ведаюць, і нікога ніколі ня крыўдзіў. Хто да яго за чым ні зьвяртаўся, то дапамагаў кожнаму, ніколі не адмаўляў. Ён нават і мой здымак у музэі павесіў, бо я як працаваў на трактары, то быў адным зь перадавікоў. Паважаў ён працоўных людзей.

Андрэй Трацяк быў вучнем Алеся Белакоза. Ён прыгадаў, якім быў яго настаўнік.

— Вельмі справядлівым, вучыў нас беларускасьці, і гэта засталося на ўсё жыцьцё. Часам здаралася, што і ставіў у куток, але зь ім было цікава ствараць музэй, пісаць вершы. Калі нехта хацеў паправіць адзнаку, то Алесь Мікалаевіч казаў: пішы верш. А нашы дзяўчаты пры ім пастаянна праводзілі ў музэі экскурсіі, ня тое што цяпер гэта робяць самі супрацоўнікі. Мы тады адчувалі сябе гаспадарамі гэтага музэя, бо разам зь ім зьбіралі экспанаты. І пасылкі з крэменем пасылалі па ўсім Саюзе, адкуль толькі пра гэта людзі ні прасілі — мы дапамагалі. Кожнай сваёй справай ён вучыў нас любіць Беларусь. Памяць аб ім у нас будзе жыць заўсёды.

Аляксандар Казлоўскі з Краснасельску Ваўкавыскага раёну даводзіцца сваяком Алесю Белакозу. Кажа, што нябожчык запомніцца яму як чалавек зь вялікай літары, бо ягоных спраў людзі ніколі не забудуць.

— Я памятаю, якую ён мне правёў першую экскурсію па музэі. У мяне тады ўсё ў галаве перавярнулася. 28 гадоў таму ў яго прызналі анкалёгію, а ён сам знайшоў спосабы, як вылечыцца ад гэтага. Ня думаю, што яму было лёгка гэта зрабіць, але ён здолеў перамагчы і анкалёгію — вось такім ён мне назаўсёды запомніцца.

Янка Курчэўскі прыехаў на пахаваньне з Горадні. Кажа, што памёр вялікі чалавек і вялікі беларус. Ён некалі бываў у Белакоза ў гасьцях, і размовы зь ім запомніліся на ўсё жыцьцё.

— Ён зрабіў такі беларускі музэй пры бальшавіцкай уладзе. Цяпер гэта нават цяжка ўявіць — ён моцны чалавек. А яго барацьба з хваробай — гэта варта найвялікшай павагі. Я толькі зьдзіўлены, што так мала беларусаў прыехала на яго пахаваньне, бо ў нас у краіне такіх людзей адзінкі.

Старшыня гарадзенскай арганізацыі ТБМ Алесь Крой кажа, што памёр вялікі патрыёт і вялікі стваральнік.

— Ён ня толькі ўмеў гаварыць, але ён яшчэ і ствараў, і пакінуў пасьля сябе вялікую спадчыну — музэй, якому цяжка знайсьці падобныя ў нашых вёсках.

Аднавясковец Павал Сідар лічыць Алеся Белакоза сваім духоўным настаўнікам. Ён працуе ў мясцовым калгасе. Кажа, што быў аднадумцам з Алесем Мікалаевічам, часта раіўся зь ім і абмяркоўваў самыя розныя праблемы.

— Я часта заходзіў да яго ў музэй, ён праводзіў экскурсію нават для аднаго чалавека, імкнуўся болей расказаць, каб людзі ведалі нашу гісторыю, культуру, мову. Толькі дзякуючы яму мы тут пазналі, што такое Беларусь, наша спадчына і бацькаўшчына... Ягоная сьмерць — гэта вялікая страта для ўсіх нас.

Муж і жонка Багданы кажуць, што спадар Белакоз быў іхнім клясным кіраўніком. Надзея Багдан сама цяпер працуе ў школе ў Ваўкавыскім раёне і таксама стварыла пры школе музэй.

— Ён быў вельмі добры настаўнік і чалавек, і адзнакі нам добрыя ставіў. Клапаціўся пра тое, каб мы ведалі і любілі беларускую мову. І мы любім і Беларусь, і беларускую мову, і ганарымся тым, што Беларусь жыве. Ён аддаваў нам усе свае веды і сілы...

Віталь Багдан дадае, што Алесь Белакоз выхоўваў у іх любоў да самых звычайных рэчаў: быць сумленным, шчырым, любіць сваю краіну, сямʼю, шанаваць родную мову, паважаць бацькоў.

— Здавалася б, такія простыя рэчы, і толькі з часам разумееш, як шмат для нас гэтым самым зрабіў гэты чалавек.

На пахаваньні прысутнічаў прадстаўнік гарадзенскай арганізацыі беларускіх пісьменьнікаў Валянцін Дубатоўка. Ён добра ведаў сямʼю Белакозаў, ня раз гасьцяваў у іх:

— Хто б ведаў сёньня наагул пра Гудзевічы, каб не Алесь Белакоз і створаны ім музэй! Гудзевічы — звычайная вёсачка, якіх тысячы ў Беларусі. Але жыў тут такі чалавек, які здолеў стварыць столькі, што Гудзевічы вядомыя ня толькі ў Беларусі, але і за яе межамі. У музэі, створаным Белакозам, жыве ягоная душа, закладзеныя ягоныя мары, якія ён пасяліў у гэтым музэі разам са сваімі экспанатамі. А колькі выхавана людзей, і сярод іх паэтаў і празаікаў... Колькі добрых і шчырых беларусаў узгадавалася ў гэтым музэі... Вялікі чалавек адыходзіць...

Пасьля адпяваньня ў царкве труну зь целам Алеся Белакоза падвезьлі да музэю, які ён стварыў. Тут выступілі прадстаўнікі Мастоўскага райвыканкаму, дырэктарка мясцовай школы.

Усе казалі цёплыя словы пра Алеся Белакоза. А сябра ТБМ з Горадні, прафэсар Пяткевіч сказаў, што самай лепшай памяцьцю пра Белакоза было б надаць ягонае імя Гудзевіцкаму музэю. У гэты момант загучалі аплядысмэнты.

Пасьля пахаваньня я зьвярнуўся да дырэктаркі Гудзевіцкага музэю Кацярыны Басінскай з пытаньнем — ці будзе працягвацца справа Белакоза ў створаным ім музэі?

— Колькі ад мяне гэта будзе залежаць, то справа Алеся Белакоза будзе працягвацца. І бліжэйшым часам я паклапачуся аб тым, каб надаць імя Алеся Белакоза нашаму музэю.

Пры пахаваньні цела Алеся Белакоза пакрылі бел-чырвона-белым сьцягам.

Алесь Белакоз памёр 1 сьнежня 2016 году на 89-м годзе жыцьця. Белакоз — заслужаны настаўнік Беларусі, заслужаны дзяяч культуры, адным зь першых быў ушанаваны мэдалём імя Францішка Скарыны. Ляўрэат прэміі «За свабоду думкі».

Маладым настаўнікам у 1948 годзе Алесь Белакоз напісаў на лістках заклік «Змагайцеся за незалежную Беларусь!» ды раскідаў іх зь цягніка па дарозе ў Менск. Потым раздабыў шрыфт ды надрукаваў антысавецкія ўлёткі, якія зь сябрамі распаўсюджваў у Горадні. Цудам пазьбег арышту і сталінскай карнай сыстэмы.

У Гудзевічах стварыў унікальны дзяржаўны літаратурна-гістарычны музэй, які ўзначальваў болей за 30 гадоў.