Сяргей Навумчык: Трэба выпрацаваць беларускі погляд на 1917 год

Усе падзеі найноўшай гісторыі варта разглядаць у нацыянальным кантэксьце.

Беларусь застаецца ў расейскім інфармацыйным полі — пад уплывам ня толькі Салаўёва і К, але і (праз інтэрнэт, пераважна) не закранутых імпэрскім вірусам інтэлектуалаў. І вось тут узьнікае рызыка трапіць у палон расейскіх ацэнак, якія для Беларусі могуць мець адваротнае значэньне, піша Сяргей Навумчык у аўтарскай калёнцы на «Радыё Свабода».

Ну напрыклад, вельмі спрошчана. Лютаўская рэвалюцыя 1917 — зло ці дабро для Расеі?

Калі браць асобна — дабро (хаця ўжо пасьля царскіх указаў 1905-1906 гг. манархія мела канстытуцыйны характар, але пасьля падзеньня самадзяржаўя дэмакратыя была поўная, выпусьцілі палітвязьняў і г.д.).

Калі ж разглядаць лютаўскія падзеі ў кантэксьце гісторыі — зло, бо зь яе выйшла (хаця і не была непазьбежнай) рэвалюцыя кастрычніцкая (менавіта такая ацэнка ў Салжаніцына).

А кастрычніцкая рэвалюцыя (альбо, як яе называлі першыя гады самі арганізатары — пераварот) — ужо бяз варыянтаў абсалютнае для Расеі зло.

Ну а для Беларусі? Нібыта таксама ясна: зло, ды яшчэ якое. Да ўлады прыйшлі бальшавікі, яны падавілі ў крыві Беларускую Народную Рэспубліку, а праз два дзесяцігодзьдзі стварылі Курапаты.

Але калі б лютаўскай ды кастрычніцкай рэвалюцыяў ня здарылася? І, адпаведна, Расея працягвала б нарошчваць, як мы цяпер кажам, эканамічны патэнцыял? Ды разьвіваць дэмакратычныя інстытуты?

Ці магла б разьлічваць Беларусь на незалежнасьць ва ўмовах «дэмакратычнай», эканамічна заможнай Расейскай імпэрыі (адпаведна — з моцнай дзяржаўнай машынай і моцным апаратам стрымліваньня)? Для мяне ясна, што ўмоўны Сталыпін (рэальны Сталыпін, якога цяпер лічаць страчаным шанцам Расеі, быў забіты ў 1911-м) — у «нацыянальных ускраінах», у той жа Беларусі, усякія нацыянальныя рухі падавіў бы ня менш жорстка і крывава, чым Ленін і Троцкі — БНР.

І тут мы можам прыгадаць, што ўтварэньне БССР было адказам камуністаў менавіта на БНР, а наяўнасьць у беларусаў хай сабе і квазісувэрэннай БССР (у Канстытуцыі БССР была зафіксавана сувэрэннасьць) — дазволіла Вярхоўнаму Савету 25 жніўня 1991-а абвясьціць незалежнасьць (ніводная з дзесяткаў аўтаномных ССР незалежнай дзяржавай так і не зрабілася).

Паўтараю, што мая схема вельмі спрошчаная — а гісторыя, як мы ведаем, шматварыянтная, і адпаведна, ацэнкі таксама могуць розьніцца. Але менавіта таму хацелася б, каб беларускія прафэсійныя гісторыкі выпрацавалі наш, беларускі погляд на той 1917 год (і ня толькі на яго, канешне).