Алег Хаменка: Свабода дарагога вартая

04.04.2017 общество

4 красавіка 50-гадовы юбілей адзначае адзін з самых пазнавальных і папулярных беларускіх музыкаў.

Зрэшты, нагода для сьвяткаваньня двайная — спаўняецца 25 гадоў праекту, які запатрабаваны гэтак жа, як і чвэрць стагодзьдзя таму. Гаворка, натуральна, пра фольк-мадэрновы гурт «Палац». Павіншаваць мэтра і ягоных сяброў можна падчас справаздачнага канцэрту ў менскім рэстаране-бровары «Сябры».

«Палац» стаў трамплінам шмат для якіх музыкаў, якія ў ім пачыналі. Гурт утвораны ў 1992 годзе на базе аматарскай каманды «Палац кукурузных палачак» (у ёй гралі выпускнікі і студэнты Інстытуту культуры, а рэпэртуар адпавядаў запатрабаваньням вясельных дыскатэк). Касьцяк калектыву, які нацэліўся ў прафэсіяналы, склалі вакаліст і гітарыст Алег Хаменка, клявішнік і аранжыроўшчык Юрась Выдронак, трубач і вакаліст Юрась Белякоў, акардэаніст, лірнік і вакаліст Зьміцер Карабач. Неўзабаве далучыўся Зьміцер Вайцюшкевіч, які граў на флейце, клярнэце, жалейцы, дудзе. Пачынала ў «Палацы» будучая этна-дзіва і рок-князёўна Вераніка Круглова.

У фальклёрнай экспэдыцыі: Алег Хаменка, Вераніка Круглова, Зьміцер Вайцюшкевіч, Юрась Выдронак

Першыя ж выступы засьведчылі цікавасьць да новага праекту з боку як публікі, так і крытыкаў. Музыкаў запрашаюць на ўсе значныя тагачасныя фэсты — «Басовішча», «Славянскі базар», «Маладэчна», «Магутны Божа». Праз год гурт уваходзіць у дзясятку найлепшых калектываў Усходняй Эўропы па вэрсіі Radio France International — трэцяя прэмія конкурсу «Discovery-93» за песьню «Русалкі». «Палац» прадстаўляў Беларусь на шэрагу міжнародных імпрэзаў: «Tanz und folkfest» у Нямеччыне, «Країна Мрій» ва Ўкраіне, Siklegos у Літве, «Галасы Азіі» ў Казахстане і г.д.

На першых трох «Рок-каранацыях» гурт нязьменна станавіўся ляўрэатам у намінацыі «Традыцыі і сучаснасьць». У творчым багажы «Палаца» — восем музычных альбомаў, а таксама ўдзел у мностве тэматычных складанак у Беларусі і за мяжой.

Алег Хаменка за прамінулы час паспрабаваў сябе ў самых розных якасьцях: вядучы шматлікіх шоў і канцэртаў, заснавальнік фэсту «Bela Music». Аўтар аўтарскіх перадач на радыё і тэлебачаньні — такіх, як «Настаўніцкая» на тэлеканале «Лад», «Фолк-брама» на Радыё Рацыя, «Брама існасьці» на «Аўтарадыё». Сёньня юбіляр — ганаровы госьць «Радыё Свабода».

Алег Хаменка

— Якраз пайшла чарада юбілеяў у гуртоў, якія зьявіліся ў 1980–1990-х. Сярод іх калектывы, да якіх прыклалі руку Лявон Вольскі, Ігар Варашкевіч, Аляксандар Кулінковіч, Сяргей Міхалок. «Палац» Алега Хаменкі выбіваецца са стылёвай абоймы, хоць ззамаладу экспэрымэнтавалі нават з хард-рокам. На якім этапе «перамкнула»? Чаму спыніліся на сынтэзе архаічнага і новых тэхналёгій?

— Уласна рок-музыка, якая разьвівалася і ў Беларусі, і за межамі, якраз у той пэрыяд шукала працягу. Першымі паўсталі так званыя біт-гурты, потым іх перайначылі пад вакальна-інструмэнтальныя ансамблі. Калі ў 1980-х зьявіліся рокеры, дык, на наш погляд, яны гралі настолькі другасную музыку, што хацелася зусім іншага паветра — больш сучаснага, больш яскравага, больш тэхналягічнага. Таму мы рабілі шмат экспэрымэнтаў з тагачаснымі сэквэнсэрамі, электроннымі прыстасаваньнямі. Балазе яны да таго часу патаньнелі і зьявіліся ў продажы на постсавецкай прасторы, у Беларусі ў тым ліку.

Рок-гук на той час падаваўся нам гламурным. Глэм-рокаўскія гіты пайшлі гуляць па ўсім сьвеце, але гэта было не зусім наша. Вабіла якраз такое мысьленьне, якое магло аб’яднаць старажытныя, традыцыйныя, нацыянальныя рэчы з сучасным абсталяваньнем. Напэўна, перадусім з прычыны маладосьці.

— «Палац» стаў своеасаблівай «авечкай Долі» шмат для якіх іншых калектываў. Адчуваеце датычнасьць да працэсу кланаваньня?

— Магчыма, ёсьць падставы для таго, каб штосьці падобнае гаварыць. Але можаце верыць, можаце ня верыць — ну зусім не адчуваю. У нейкім сэнсе трэба прызнацца, што я вучань і сёньня. Хоць нібыта і расьпісаўся, што знайшоў усё, што шукаў і чакаў, але гэта, безумоўна, перабольшаньне. Шукаю, чакаю, багата ў чым яшчэ сумняюся і да сёньняшняга часу не разумею, што было б найбольш слушным варыянтам. Бо, як ні круці, усё роўна атрымліваецца экспэрымэнтальна.

— Юрась Выдронак, Зьміцер Вайцюшкевіч, Вераніка Круглова з розным посьпехам выступалі і дагэтуль выступаюць у аўтарскіх праектах. Тое, што на пэўным этапе здарыўся развод — гэта страта ці набытак? Для Алега Хаменкі, для гэтых таленавітых творцаў, для ўсёй Беларусі?

— У кожнай зьявы нават ня два бакі, значна больш. Проста зручней гаварыць, ацэньваючы толькі з гледзішча аднаго ці другога. На той момант пытаньне так катэгарычна не стаяла. Мы ведалі: кожны з нас жадае рэалізавацца самастойна. І такая магчымасьць закладалася адразу, бо арганізоўвалі ня толькі гурт, а і студыю. Падобныя ідэі ажыцьцяўляліся шмат дзе ў сьвеце: калектыў ствараў лэйбл, на яго базе ўсе ўдзельнікі карысталіся паслугамі і высілкамі для прасоўваньня ўласных праектаў. Мы разумелі, што такое здарыцца, і дзесьці пры канцы 1997-га, на пачатку 1998-га паўстала рэальнае пытаньне аб тым, што будуць дзьве каманды — «Палац» і «Крыві». Хоць асабіста мая пазыцыя — недапрацавалі ня менш як год, а можа нават два.

«Палац» узору сярэдзіны 1990-х

Я пагаджаўся, што гэта трэба рабіць, але крыху пазьней. Праўда, думаць — адно, а рабіць — зусім іншае. Таму да сёньня лічу: усё зробленае — абсалютна правільна і карысна для ўсіх. Адзінае, ня варта было так сьпяшацца. Як на сёньняшні розум, скончыць сумесны яшчэ альбом і распачаць першую кружэлку «Крыві» з удзелам усіх музыкаў «Палаца». А так атрымалася, што ўсе жанатыя засталіся ў «Палацы», а ўсе халастыя сышлі ў «Крыві». Хоць гэта і не пралічыш...

— Калі адштурхоўвацца ад усясьветнага досьведу, пад знакавыя юбілеі здараюцца цуды і музыкі «залатога складу» зьбіраюцца разам, каб адыграць сумесны канцэрт. Не было такой спакусы?

— Натуральна, запрошаныя ўсе, але што да сумеснага выступу, то папросту няма часу на рэпэтыцыі. Бо нават калі мы сыдземся разам, можа і не атрымацца. Даволі шмат часу мы ня гралі разам, а творчасьць «Палаца» — яна не зусім імправізацыйная. Гэта ўсё ж аранжыровачная музыка, дзе некаторыя моманты трэба ведаць ідэальна. Яны безь ня тое што рэпэтыцыі, без карпатлівай працы самі па сабе ня прыйдуць. Дзеля таго каб нешта зраслося, трэба шматкроць паўтарыць. Забагата нюансаў, таму рабіць агульныя рэпэтыцыі не было сэнсу. Хоць, вядома, лунае такая ідэя — маўляў, там ёсьць імправізацыйная частка, там ёсьць кавалак, усё само складзецца. Але я пакуль так ня думаю. Проста зьбяромся па-сяброўску. Бо каб разам граць, для пачатку трэба наагул з інструмэнтамі разабрацца — хто на што прэтэндуе (сьмяецца).

«Палац» на «Басовішчы», канец 1990-х

— Так разумею, разыходжаньняў на ўзроўні чалавечага кантактаваньня няма, сувязі застаюцца?

— Кантакты захоўваюцца — балазе, мы і разыходзіліся з тым, каб не зьнікаць. Дакладней, як? У нас так і заставалася адна база, адны інструмэнты, мы ладзілі сустрэчы, гулялі ў карты. Зьміцер у 1999 годзе разам з намі яшчэ выступаў на «Славянскім базары» — што дзіва, на пэркусіі. То бок ужо два гады як існавалі «Крыві», а граў з «Палацам». Не было так радыкальна — маўляў, сышліся, а потым у розныя бакі разьбегліся. Насамрэч я на гэтым нават не акцэнтаваў бы столькі ўвагі. Тут важна іншае: хай кожны пайшоў сваім шляхам рэалізацыі, але ўсе так ці інакш працягнулі лінію нацыянальнай музыкі. Ці сучаснага фальклёру. Вайцюшкевіч хоць і пазыцыянуецца як гарадзкі шансон, насамрэч робіць гарадзкі фальклёр. Дый ён і сам з гэтым пагаджаецца.

— У гісторыі кожнага калектыву, які мае такую багатую і насычаную біяграфію, ёсьць розныя пэрыяды — як пікавыя, так і зацішныя. Пэўна, самы змрочны для шэрагу выканаўцаў датаваны сярэдзінай нулявых, дакладней — 2004 годам: акрэсьлілі стаўленьне да рэфэрэндуму аб пажыцьцёвых паўнамоцтвах прэзыдэнта — і трапілі ў чорны сьпіс. Ці чакаў хто такіх радыкальных захадаў?

— Ну чаму? Чакалі. Ня тое што кінуліся на амбразуру, але рашэньне было ўзважанае. Мы не закрывалі сабой кулямётныя гнёзды, тым ня меней ведалі: штурхануць так, што мала не падасца. Тады для краіны настаў лёсавызначальны момант. Мы пра гэта на кожным рагу не крычалі, аднак адкрыта гаварылі і гатовыя былі за сваю пазыцыю плаціць. Каб быць вольным, незалежным, захаваць сумленьне і гаварыць, што думаеш, трэба быць гатовым нечым ахвяраваць. Свабода дарагога вартая.

Для мяне гэта быў момант прынцыповы. Можна было дараваць усё, акрамя зьменаў у Канстытуцыі, якія давалі магчымасьць заставацца прэзыдэнтам любую колькасьць тэрмінаў. На жаль, я ня бачыў, што грамадзтва разумее, пра што ўвогуле гаворка, хоць гэта якраз быў той самы Рубікон. Навокал стаяла цішыня. Праваабаронцы, апазыцыйныя палітыкі — усе праглынулі! Мяне гэта шакавала. Можна спрабаваць нешта мяняць, але як такое выправіць? Тады я бачыў, што адбываецца нешта неверагоднае, за што давядзецца адказваць. І мы скарысталіся магчымасьцю, каб выйсьці і прыцягнуць увагу. Мае словы падхапілі СМІ: спыніцеся, ня можа быць ніякага рэфэрэндуму, ня можа пытаньне вырашацца празь зьмены ў Канстытуцыі. Гэта першасны, адзін з галоўных пунктаў, які нельга мяняць ні пры якіх умовах.

— У такіх выпадках звычайна дадаюць — нават Пуцін да такога не дадумаўся...

— Ну так, хоць у Расеі прыдумалі іншы варыянт — ратацыю, усе цудоўна разумеюць яе сутнасьць. Але сапраўды, нават Пуцін не перайшоў тую мяжу. Асабіста для мяне гэта было выклікам. Таму мы і рабілі ўсё сьвядома. Іншымі словамі, былі гатовыя да таго, што будуць рэпрэсіі, значыць, зь неба на галаву не звалілася. Канечне, гэта вельмі моцна паўплывала на далейшае жыцьцё — не на творчасьць, а найперш на наш фінансавы стан, на магчымасьць выступаў, канцэртаў, паездак. А зь іншага боку, праблемы толькі зьядналі гурт. Прынамсі, магу сказаць: музыкі былі згодныя, што мы зрабілі ўсё правільна. Рабі тое, што лічыш патрэбным, а далей ужо як карта ляжа...

— Тое, што адбываецца цяпер, і ёсьць наступства легкадумнага стаўленьня да ўласнай будучыні. Калі не пачулі, не зразумелі, недаацанілі...

— Канечне, усё пачало фармавацца значна раней, але, паўтару, у 2004-м быў Рубікон. Зьмена канстытуцыйнага парадку — і ўсё, далей ужо тупік. Асабіста я ня бачу варыянтаў таго, як выправіць зробленае. Што, зноў рэфэрэндум, зноў зьмена Канстытуцыі, прызнаньне незаконным таго плебісцыту? Як з гэтым змагацца? Што будуць рабіць нашы дзеці? Бо вялікая верагоднасьць, што ня нам, а нашчадкам давядзецца выпраўляць памылкі бацькоў — нават не магу ўявіць, у якой форме.

— А выпраўляць шмат што трэба ўжо цяпер — як аказалася, сярод творцаў аказалася поўна тых жа «дармаедаў».

— Ды тут увогуле няма пра што гаварыць. Надзвычай дзіўная навацыя — так не рабілі нават з прыгоннымі. Калі селянін прыходзіў да пана і казаў — не ўрадзіла, той, падумаўшы, адказваў: ну, давай чым-небудзь іншым. А ў нас што? Нічога ня ведаю, плаці, не хвалюе, што няма чым. Нават ня ведаю, як гэта абмяркоўваць. Глупства на глупстве і тым жа глупствам паганяе. Было б цікава дакладна даведацца, хто гэтую шкоду прыдумаў? Зірнуць бы гэтаму рацыяналізатару ў вочы. Зрэшты, няма чаго абмяркоўваць...

Удзельнікі гурту «Палац»

— Сваім узьнікненьнем «Палац» абавязаны Інстытуту культуры, яго навучэнцам. Цяпер выкладаеце ў сваёй жа альма-матэр, вядомы і паважаны чалавек — прынамсі ў асяродзьдзі студэнтаў. Ці прынцыпова розная моладзь, калі параўноўваць з тым, што было 25–30 гадоў таму? Ці ёсьць у пакаленьня гаджэтаў імпэт да творчасьці?

— Кожнае пакаленьне — яно іншае. Ня лепшае і ня горшае, проста іншае. У культуралёгіі прынята адлічваць новую генэрацыю кожныя чвэрць стагодзьдзя. Калі паміж суразмоўцамі розьніца ў 10–12 гадоў, то моцна не адчуваецца, а вось 25 гадоў — па сутнасьці, абвастраюцца іншыя каштоўнасныя прыярытэты. У тым сэнсе, што яны ўжо пераацэненыя. То бок па-іншаму расстаўляюцца акцэнты, па-іншаму ўяўляецца, хто такі Ленін, Талстой ці Каліноўскі. Цягам 25-гадовага цыклю адбываецца прынцыпова новае прачытаньне асобаў і падзеяў.

Таму студэнты, якім цяпер плюс-мінус 20, — гэта ўжо не маё пакаленьне. Я адчуваю, што ў нас ёсьць цывілізацыйная адрознасьць. Але гэтая акалічнасьць якраз і самая цікавая. Каб паспрабаваць разгледзець аналітыку — куды, у які бок зьмяняецца сьвет? Я не магу сказаць, што ў мяне настолькі ўсё сыстэмна, што на гэты конт можна рабіць рэальныя высновы. Па некаторых пазыцыях — так, магу паразважаць, але ўсё роўна будзе ўмоўна, проста развагі.

— А што тычыцца фальклёру, фольк-музыкі. Ці няма рызыкі, што ёй наканавана застацца гэткім помнікам нерэалізаванай беларушчыны? Відавочна, што за мяжой «народніцтва» ўспрымаецца з нашмат большым інтарэсам, чым у самой Беларусі.

— І Беларусь туды ж прыйдзе, проста мы позьнімся ў адэкватнай ацэнцы нацыянальнай музыкі. Цывілізацыя, асабліва зьвязаная з эканомікай і палітыкай, прывяла да таго, што соцыюмы пажадалі зрабіць контрарухі да самаідэнтыфікацыі. Найперш яны адбыліся ў культурнай прасторы. Здарылася нацыянальная лякалізацыя. Я думаў, што працэс будзе працяглы, але апошнія падзеі паказваюць выбуховасьць працэсу. Тэндэнцыі акрэсьліліся яшчэ 5–7 гадоў таму, калі і баскі, і інуіты ў Канадзе далі прыклад пераасэнсаваньня сябе як нацыянальнага соцыюму. Усё ж гены — надзвычай устойлівая рэч, наўрад ці можна яе ў будучыні нечым перакрыць. Карпаратыўныя, гільдыйныя прафэсійныя саюзы замяніць гэта ня здолеюць, толькі родная кроў. Чаму так? Можна толькі варажыць.

Дык вось якраз фальклёрнае або нацыянальнае — сучаснае нацыянальнае таксама адносіцца да фальклёрнай музыкі — прынцыпова важнае для народаў, для дзяржавы. У Эўропе гэта ўжо зразумелі, працэс наладжаны і асэнсаваны. Нават праглядаюцца тэндэнцыі на тое, як і што будзе разьвівацца ў далейшым. У Беларусі толькі-толькі робяцца першыя крокі. Але ў нас таксама няма іншага выйсьця, яно ўсё роўна так будзе. Лепш ці горш — гэта ўжо дадатковыя нюансы.

— Алег, за доўгія гады ўдалося пабываць у розных іпастасях, ня толькі з гітарай на сцэне: і тэлевядоўцам, і ў радыёпраграмах, і шоўмэнам. Шмат розных праектаў. Ёсьць нейкі, да якога хацелася б вярнуцца, удасканаліць?

— Я не сумую па тым, што было. У першую чаргу таму, што мне такая праца падабаецца, і яна працягваецца. Напрыклад, на Радыё Рацыя выйшла ўжо больш за паўтысячы аўтарскіх праграмаў у рамках «Фолк-брамы». Яны і мне цікавыя, і водгукі выдатныя. Гэта дасьледаваньні ня толькі беларускага, але і агульнасусьветнага фальклёру, якія я раблю на працягу больш як 10 гадоў. Мяне праект настолькі захоплівае, што хочацца зь ім працаваць яшчэ і яшчэ. Праўда, адбірае шмат часу, таму што патрэбна аналітыка, патрэбна зьбіраць факты, якія ня толькі мяне чапляюць, а і слухачоў. Па сутнасьці, гэта навуковая праца. І вось кожны тыдзень я выдаю новую інфармацыю, час ад часу сам шалею ад таго, наколькі яна крутая, цікавая. Таму пацягнуць яшчэ штосьці ня здольны па часе. З гэтай прычыны і суму па колішніх праектах няма.

— То бок, падыход прынцыпова іншы — адрозна ад многіх калегаў, якія арыентаваныя на зарабляньне ў клюбах, на карпаратывах...

— Ну, на творчасьць часу хапае, а на маркетынг, напэўна, не. Можа, мне і ня трэба займацца піярам, прасоўваньнем, каб шукаць дадатковую працу. Відаць, той выпадак, калі праца сама шукае мяне. Іншая справа, што манэтызацыя — ня ведаю, сваёй вядомасьці, нашай музыкі — адбылася ня ў поўнай ступені. Ды што казаць, яна практычна не адбылася. Так, аб гэтым можна шкадаваць. Зь іншага боку, рух, які адбываўся і адбываецца на сёньняшні час, таксама мяне не зусім задавальняе. І юбілеі тыя адзначаю толькі з адной прычыны: каб была нейкая кропка і ўжо не ўспамінамі жыць, а спадзяваньнямі. Дзеля гэтага, у прынцыпе, і робяцца справаздачы ў выглядзе такога кшталту юбілейчыкаў. Аднак пра тое, з чым мы выйшлі на сёньняшні момант і як усё будзе заўтра — напэўна, ня мне судзіць.

— За савецкім часам да знакавых юбілеяў артыстам давалі званьні, тытулы, узнагароды. Цяпер усё часьцей даводзіцца чуць, што, маўляў, раздаём самі — праўда, збольшага ці аўтографы, ці аналізы.

— Сапраўды, хто мяне ведае, часьцяком прычэплівае мае невясёлыя фразачкі. Гэта так, я такі і ёсьць. Што да рэгаліяў... Ведаеце, пры канцы 1990-х я сапраўды крытычна глядзеў у бок ведамстваў — столькі робім, і не адзначылі? А вось апошнія гадоў 15 усё гэта сышло, наогул. Ня ведаю, але не патрэбен ні ордэн, ні, як у Цёркіна, мэдаль. Ды нават Цёркіну той мэдаль быў патрэбны толькі дзеля таго, каб закадрыць нейкую дзеўку. Напускное ўсё гэта...

У гэтым зьвязку. Ведаў я сапраўднага франтавіка, дзеда Архіпа. Зь ім было цікава гаварыць, ён прайшоў усю вайну, не прымаў кніжкі ідэолягаў. Чалавек, які пабачыў уласнымі вачыма, а не праз фантазіі, як іх потым пачалі называць, «удзельнікаў ВАВ». З франтавіком пра вайну, як цяпер, не размаўлялі, яго не падманеш. Дык вось у яго, шарагоўца, які зьдзяйсьняў рэальныя подзьвігі, былі крывёю палітыя ўзнагароды. І ў нейкі дзень ён усе свае мэдалі аддаў дзецям — у пяску гуляцца. Замест машынак, лялек. Малым радасьць — бліскучае, пачапіць можна... Гэты вобраз заўсёды ўзьнікае пры згадцы пра ўзнагароды і шмат што ставіць на свае месцы. Асабіста для мяне настаў момант, калі я пра рэгаліі перастаў разважаць і думаць увогуле.

— Якія самыя дарагія госьці запрошаныя на юбілей? Што за людзі будуць у «прэзыдыюме»?

— «Прэзыдыюм» будзе (сьмяецца). Безумоўна, там будуць усе родныя мне людзі. Мама, тата — крыху пазьней, а найперш тыя, хто мяне даўно ведае ня столькі як музыку, а як сябра, таварыша, суседа і г.д. Менавіта зь імі я хачу прысесьці пасьля канцэрту, каб проста паглядзець у вочы. Увогуле я наўмысна не пераносіў імпрэзу на выходны дзень, пакінуў усё на аўторак — нібыта нязручны дзень, назаўтра ўсім на працу. Не хачу рабіць з гэтага нейкую супэр-пупэр падзею, каб не было залішняй пампэзнасьці. Прыйдуць тыя, хто надзвычайна хоча і хто здолее. Вось гэтыя людзі і будуць...

— Ну, а рэпэртуар? Усё лепшае за чвэрць стагодзьдзя?

— Перадусім будуць тыя песьні, якія нам лёгка граць, да якіх і мы, і слухачы даўно прызвычаіліся. Канечне, сыграем новую рэч — «Добра песьня», па сутнасьці, яе прэм’ернае выкананьне. Будзе цікавая варыяцыя песень, якіх мы на канцэртах практычна ніколі не сьпявалі — як «Ваўка» ці «Прыляцела ластаўка» з апошняга альбома, я гэтыя творы выконваў толькі дзесьці асобна. То бок блізка да таго, як сам прызвычаіўся гэта рабіць. Карацей, рыхтуем нечаканыя рэчы, але іх будзе няшмат.

— Унікальны голас Алега Хаменкі ў Беларусі пазнае, я думаю, кожны. Дар прыроджаны ці ўсё ж штучна пастаўлены?

— Ды ніяк голас ня ставіўся. Шмат чаго наслухаўся ў свой час, ужо на падсьвядомым узроўні ведаў, памятаў, як гэта робіцца. Калі стала патрэбна, усё паўтарылася само. У мяне сапраўды ёсьць здольнасьць да некаторых адрозных манераў выкананьня. Магу крыху задзейнічаць і гарлавы сьпеў, і так званы «ёйк», і жаночы сьпеў нізкім голасам. У асноўным, канечне, сьпяваю так, як прызвычаіліся — у традыцыі беларусаў ёсьць разуменьне палявой манеры мужчынскага сьпеву высокім голасам. Цяпер манера крыху зьмянілася, гэта зьвязана з маім досьледам па Віцебшчыне і зроблена наўмысна: больш сьпяваю прамым голасам, з націскам — без вібрацый, але са «скідваньнем».

Традыцыйных фальклёрных манераў па сьвеце багата. Толькі таму, хто не вывучаў, не дасьледаваў, здаецца, што ўсё вакол падобна. Ім што індзейцы амэрыканскія, што бабы з Палесься. Гэта тое ж самае, як вы ня слухалі шмат клясычных сьпеваў, дык вам будзе падавацца, што ўсе опэрныя сьпявачкі аднолькавыя. Насамрэч — не, паверце. Тое самае і ў нашым выпадку. Калі ў чалавека ёсьць здольнасьці (а ў большасьці з нас яны ёсьць) і калі ты яшчэ ў гэтым жывеш і штодня слухаеш, то ў нейкі момант усё зьяўляецца само, нават прымушаць да гэтага ня трэба.

Источник