Чаму беларусы кепскія «браты» расейцам

Беларусы гатовыя да братэрства. Проста на сваім баку мяжы. І калі да іх ня езьдзіць.

«Беларусь раз за разам здраджвае Расеі», — пішуць абураныя аналітыкі з Масквы.

«Беларусь ня дзейнічае, як саюзьнік», — пішуць палітолягі Крамля.

«Што гэта за братэрства, калі брат ніколі не падставіць плячо», — заўважаюць адказныя асобы.

Так. І сто разоў так, пагаджаюся зь імі я. Кожнае ваша абвінавачаньне — чыстае, як сьляза міратачывай іконы Божай Маці зь Севастопаля.

Беларусы і сапраўды паводзяць сябе не па-братэрску

Як жа так сталася? Чаму?

А таму так сталася, што хоць «велик і могуч ваш русский язык», але ня надта. Справа ў тым, што слова не стварае рэч. Ня важна, што было першым: курыца ці яйка. Важна тое, што прадмет «яйка» быў раней за слова.

Калі ты прыдумляеш словазлучэньне кшталту «братэрскія народы», якое павінна не апісаць зьяву, а стварыць яе — ты становісься на заганны шлях напаўненьня паняцьця ня фактамі, а новымі словамі — яшчэ больш няпэўнымі, яшчэ больш размытымі па сэнсе.

«Мы жылі разам». «У нас адна гісторыя». «У нас адна мэнтальнасьць». «Нас не пасварыць». «Браты прыходзяць на дапамогу». «Русский мир». «Духоўныя скрэпы» — гэта тыя хімэры, якія запакаваны ў адзін вялікі гарбуз з індывідуальнымі марамі, спадзевамі, любовямі і нянавісьцямі свайго стваральніка. У гарбуз «братэрства народаў», які для таго і ёсьць, каб ня ведаць, што ў ім.

Словы, якія называюць зьяву, маштабуюцца і ўдасканальваюцца, каб сутнасьць зьявы была адназначна асэнсаванай.

Словы, якія ствараюць зьяву, максымальна рыгідныя і адначасова мэтафарычныя — каб успрымаць праз эмацыйны водгук.

Карацей кажучы, праблема ў тым, што гарбуз са сьлёзкамі рана ці позна будзе прыкочаны пад дзьверы «брату» са словамі «Цяпер ён твой».

Хто такія гэтыя народы, якія «жылі разам»? Як гэта выглядае?

Дапусьцім, 2 мільёны жывуць у Менску і 15 мільёнаў у Маскве. За 700 км.

Як гэта — разам?

Піва вечарам п’юць? Соль пазычаюць?

Што такое «разам жывуць»?

Што такое «сумесная гісторыя»? Кшталту сынхронная дэфэкацыя раніцой кожным, у каго +3 паводле Грынвіча?

Калі я частку дзяцінства разам з суседзямі па вёсцы зьбіраў буракі на калгасным полі — у нас сумесная гісторыя? Ці яшчэ не?

Палітычныя заявы, сьвіна-малочныя войны, прызнаньні акупацыі Крыму і стаўленьне да вайны ў Грузіі — гэта ладна. Штучкі пратакольныя.

Але ў 2014 годзе я вельмі пільна сачыў за тым, як беларусы рэагавалі на расейцаў, калі тыя ў вялікай колькасьці прыехалі ў Менск.

Разумееце, бясконцае качаньне па полі гарбузоў з «народным братэрствам» і любоў на адлегласьці, якая праяўляецца паўтарэньнем адных і тых жа ідыёмаў — гэта адно. А асабістае сутыкненьне — гэта іншае.

Беларусы, якія паўтаралі сьледам за тэлекам, што «жывуць разам» з расейцамі і «маюць агульную гісторыю», якія ўвесь час на нізкім старце няпропуску натаўскіх танкаў на Маскву, папраўдзе нічога пра расейцаў ня ведалі. Ніколі іх ня бачылі і ў Расеі ніколі не былі.

І вось:

«Яны ня так езьдзяць. Яны ня так паркуюцца. Яны кідаюць сьмецьце. Яны гучна размаўляюць. Яны «быкуюць» у чэргах. Яны нас не паважаюць. Яны сьмяюцца зь беларускай мовы, зь якой мы яшчэ ўчора самі сьмяяліся, а цяпер нам нешта стала неяк, халера, крыўдна.

Чаму яны сябе паводзяць, як дома? І калі яны нарэшце зваляць дадому?Вось. Вось што я бачыў падчас ЧС па хакеі ў 2014-м.

Тады я першы раз у жыцьці пачуў пра «русакоў», якія «абарзелі» — прычым ад людзей, якія мне да таго расказвалі пра шчасьце інтэграцыі ў адну краіну.

Ад тых. Самых. Людзей. Тых, якія ўчора «ядналіся з братэрскім народам», а сёньня гатовыя былі задушыць кожнага, хто ня так паркуецца «тут у нас».

Дык вось, дарагія крамлёўскія аналітыкі. Калі вы прыдумляеце народнае братэрства, трэба не забываць пра сфэру ягонага прымяненьня.

Сфэра такая: сьвятушка, скрэпная перадачанька, мэмарандумчык, віншаваньнечка, гравіровачка на мэдалюшцы.

І ўсё.

У астатнім так: беларусы гатовыя да братэрства. Проста на сваім баку мяжы. І калі ў іх нічога не прасіць. І ні да чога не змушаць. І калі, па магчымасьці, да іх ня езьдзіць.

Стась Карпаў, «Радыё Свабода»