Павел Харланчук-Южакоў: Усё роўна выйшаў бы на «Плошчу-2006»

Адын з самых вядомых акцёраў краіны - пра футбол i жыццёвыя прынцыпы.

Павел Харланчук-Южакоў – адзін з самых запатрабаваных беларускіх акцёраў. Бацька пяці дзяцей і вялікі прыхільнік беларушчыны, ён не толькі працуе ў Купалаўскім тэатры, але і здымаецца ў кіно («Белые росы. Возвращение», «Следы апостолов», «Талаш»), удзельнічае ў грамадскіх праектах.

Ён улюбёны ў футбол, заўзее за «Ліверпуль» і амаль кожны тыдзень гуляе за тэатральную каманду. У вялікім інтэрв’ю Тарасу Шчыраму з «Трыбуны» Харланчук-Южакоў распавёў, як біўся з фанатамі мінскага «Тарпеда», чым пакрыўдзіў Анатоля Капскага і ўзгадаў «Плошчу-2006», з-за якой яго на тры гады выштурхнулі з тэатраю

* * *

Здаецца, што ў Паўла ўсё распісана не па хвілінах – па секундах. Ён маланкай улятае ў «Шакаладніцу» на рагу праспекта Незалежнасці і вуліцы Энгельса, кідае заплечнік, падае ў фатэль і ў промнях веснавога сонца, што праламляюцца праз шкло, пачынае працяглую размову.

– Чым я займаюся ў апошнія дні? – пачынаем гутарку з Харланчуком-Южаковым. – Ведаеце што… Я жыву ў Мінскім раёне ў Сеніцкім сельсавеце ў вёсцы Багатырова – паміж аўтарынкам «Малінаўка» і Азярцом. І вось перад Новым годам нам правялі аптавалакно, а цяпер пачалі выдаваць мадэмы. Я яго атрымаў, але ён не працаваў, узяў новы, пасля аказалася, што ён таксама не працуе. Сёння ездзіў атрымліваць новы. Займаўся гэтым пытаннем, напэўна, з 2 сакавіка. Ну яшчэ я дома сяджу з малодшай дачкой [Паўлінай], у спектаклях гуляю. Калі-нікалі бегаю ў футбол. Звычайна ў панядзелак і сераду. З камандай тэатральных акцёраў «Без грыма» я ўдзельнічаў у аматарскай DКС-лізе па міні-футболе. Акрамя таго, з камандай «Арт Старз» удзельнічаў у зімовым турніры на стадыёне ФК «Мінск», а цяпер гуляем з журналістамі на комплексе палёў каля Дома футбола.

- І хто за вас?

– Наш заснавальнік, капітан Юрый Іванавіч Зінчанка. Нядаўна адкапалі, што ён калісьці меў нейкае дачыненне да кіеўскага «Дынама», але падобнай інфармацыяй з намі сам не дзеліцца. Зінчанка – артыст Сучаснага мастацкага тэатра, які ў народзе больш вядомы як СХТ. Юрый Іванавіч – наш будаўнік, чалавек, які можа сказаць праўду ў вочы. Калі на полі няма Зінчанкі, капітанам з’яўляецца Сярожа Жбанкоў з тэатра імя Горкага. Ён займаўся футболам у Віцебску. Аднак, здаецца, у яго была траўма і перад ім неяк паўстаў выбар – альбо выкарасквацца, альбо выбраць іншы шлях. У каго ж ён займаўся?

Ці не ў Ясінскага? Здаецца, у яго. Гэта наш рухавік, душа каманды. Жбанкоў усіх падбадзёрвае. Гуляюць з намі не толькі артысты, але і іх сябры. Так у нашым калектыве апынуўся Юрка Трышкін. У першым матчы ён прапусціў 11 мячоў і быў вельмі здзіўлены, калі яго запрасілі на наступны дзень згуляць у мінік. Прапусціў, дарэчы, толькі аднойчы. Ён наогул думаў, што мы нейкая хрысціянская каманда, бо гулялі ранкам на Вялікдзень, а Жбанкоў прынёс з сабой куліч і з усімі ім частаваўся :)

. Юрка і дагэтуль, дзякуй Богу, гуляе за нашу каманду.

- Хто самы топавы футбаліст, з якім выпадала гуляць?

– У адной камандзе я гуляў разам з Дзімам Раўнейкам, трэніраваўся з Віталём Ледзянёвым, Аляксандрам Багайчуком. Мне нават здаецца, што да нас неяк Сяргей Штанюк прыходзіў. Рэч у тым, што каманда «Арт Старз» удзельнічае ў чэмпіянаце свету сярод артыстаў. Паводле фармату, за каманду могуць гуляць артысты кіно, тэатра, радыё, спевакі і тры былыя футбалісты, якім ужо споўнілася 35 гадоў. Мне вельмі цікава і зручна гуляць з Багайчуком, але Дзіма Раўнейка – гэта менавіта той чалавек, які падкажа, куды мне бегчы, як згуляць. Я магу падысці да яго з любым пытаннем. Мне падаецца, што ён у будучыні стане цудоўным трэнерам. Дзіма вельмі камунікабельны і на полі, і па-за ім. Заўжды падкажа: «Адскачы назад!», «Руш!», «Пас!». Калі Багайчук мяне заўжды падшпільвае, Раўнейка дзеліцца парадамі.

- Здаецца, браты Канапелькі таксама з вамі гуляюць.

– Так! Алег і Андрусь класныя дзядзькі! Адзін у браме гуляе, другі – ў абароне. Паміж сабой часта сварацца на полі. Аднойчы, падчас зімовага турніру, усё скончылася тым, што паміж імі пачаўся нейкі замут: «Ты чаго на яго пайшоў?!» – «А чаго мяч не перахопліваеш?!» Ну, і пачалі высвятляць адносіны паміж сабой на полі. У выніку адзін замяніўся. Яны вельмі гарачыя, але па-за палянай вельмі душэўныя людзі. Ва ўсіх гульцоў розны тэмперамент, але ў гэтых ён раскрываецца з усіх бакоў. Калі-нікалі ён зашкальвае. Аднак, няглядзечы на гэта, яны вельмі ўпэўнена гуляюць. Яны мае куміры. Вельмі люблю гэтых братоў-блізняткаў.

* * *

- Вы памятаеце, калі захапіліся футболам?

- Напэўна, першы матч, які я памятаю свядома,– гульня паміж Галандыяй і СССР у 1988-м.

- У якім інтэр’еры вы за ім сачылі?

– Глядзелі ўсёй сям’ёй. Сядзелі ў залі. Кнопкавы, лямпавы тэлевізар «Гарызонт» стаяў пасярод пакоя – на фоне балконнай рамы. Мой бацька – сувязіст, і я памятаю, што ён сто разоў яго паяў. Звычайны такі тэлевізар. Злева ад яго стаяла сценка з крышталём, парцалянам і бюро, дзе ляжалі шакаладныя цукеркі, якія нельга было есці. Чаму? Хто ведае, можа, доктару якому трэба было занесці. Яшчэ там стаяла налівачка, а за музычным цэнтрам «Радыётэхніка» – 25-літровая бутэлька з хатнім віном. У фатэлях сядзелі бацька і брат, а я – побач, на падлозе. Ван Бастэн, Гуліт – тыя, каго я тады запомніў. На той момант мне было 10 гадоў. Вось тады і ўсвядоміў, што такое футбол. Хаця дагэтуль ужо ганяў у двары мяч, наведваў футбольную секцыю ў Гомелі – ў Навабеліцкім раёне. Прозвішча ў трэнера было Серабракоў ці Сярэбраннікаў. Нешта такое. Заняткі праходзілі ў спартовай залі СШ №2. Але доўга трэніроўкі не наведваў. Зімой прыйшоў – зімой і сышоў. Як і ўсе дзеці, хацеў гуляць нападаючым, а трэнер адправіў мяне ў браму. Сказаў, што рост у мяне добры. Гуляў я, дарэчы, неяк некласічна.

- Гэта як?

– Ну, напрыклад, калі сам на сам выходзіў форвард, я з крыкам кідаўся яму ў ногі. Была такая псіхалагічная атака з майго боку. Я праўда шмат ратаваў і ў двары атрымаў прозвішча «Дасаеў». Мабыць, быў адным з нямногіх, хто не баяўся гуляць са старшакамі і рабіў гэта бястрашна. Нічога не баяўся. Аднойчы мы гулялі на раёне з мясцовымі бандзюкамі. Яны сабралі сваю каманду, паклікалі нас. І падчас гэтай гульні здарыўся момант, пасля якога мяне ўсе пачалі паважаць. За бандзюкоў гуляў хлопец памінушцы «бамбіза» альбо «бамбула». У нейкі момант у нашыя вароты прызначылі пенальці. Біць яго пайшоў якраз той самы «бамбула-бамбіза», які важыў больш за 100 кілаграмаў. Калі ён проста штурхаў мяч – гэта ўжо было моцна. І я вырашыў, што скокну наўздагад. Карацей, атрымалася так, што я падскочыў на месцы і ў паветры заняў гарызантальнае становішча. Хлопец прабіў вельмі проста і патрапіў мне ў вобласць жывата. Пасля гэтага ўдара я некалькі хвілін адыходзіў, але мяч застаўся ў мяне. Я з болем узяў гэты пеналь. «Бамбіза» падышоў да мяне і сказаў: «Ну, малой, ты – супер!»

Калі ж трэнер у секцыі ўбачыў, як я сябе паводзіў у браме, сказаў: «Можа, табе лепей у цырк, а не ў футбол?»

- Мне падаецца, што гэта не…

– Непедагагічна. Я згодны з гэтым. Паводле сучасных меркаванняў, трэба было, наадварот, уцягваць у футбол, яшчэ больш зацікавіць. Я ўжо пасля даведаўся, што быў такі бельгійскі варатар Жан-Мары Пфаф, які ў варотах і звяроў паказваў, і здымаў з сек’юрыці шапкі. Ён быў шоўмэнам, але пры гэтым з’яўляўся добрым брамнікам. Хто ведае, можа, і ў мяне таксама атрымалася б. Трэба было проста накіраваць маю энергію ў правільнае рэчышча.

- І як далей складваліся вашыя адносіны з футболам?

–Неяк паралельна. Я ў школе пераважна гуляў у баскетбол. У баскетболе ў нас быў вельмі класны трэнер Здунюк. Ён нам і тактыку тлумачыў, і вучыў рабіць пасткі. Было сапраўды цікава. І я шмат у яго пераняў. А футбол…

Інтарэс зноў вярнуўся ў старэйшых класах. Тады якраз з’явіліся прыстаўкі Play Station. А паколькі Гомель знаходзіўся ў Чарнобыльскай зоне, мы з тэатрам «Сінтэз» пастаянна ездзілі за мяжу. Я столькі цяпер не езджу, як у дзяцінстве. З Італіі прывёз «ружу» «Ювентуса». Мне яе падарыў хлопец, які расказваў, што ў свой час трэніраваўся з Заваравым. У Германіі здабыў шалік «Барусіі». Заўзею ж я цяпер за «Ліверпуль». І пасля сыхода Каутынью ў «Барселону» зразумеў: я сапраўды люблю гэтую каманду. Мне было вельмі шкада, што ён з’ехаў. Было крыўдна за клуб, што ён не можа утрымаць мацнейшых. У душы я зразумеў, для мяне гэта найлепшы клуб…

- А Клоп – трэнер №1?

– Ён не лепшы трэнер у свеце, але я яго вельмі люблю за адданасць, за любоў да футбола. За тое, што ён застаецца тым, кім ёсць. Бо ёсць іншыя спецыялісты, якія паводзяць сябе інакш. А Клоп мне падабаецца сваёй апантанасцю. Як і Гвардыёла. Хаця мне падабаецца і Вальвердэ – ён моцны тактык. А Хайнкес? Для мяне застаецца загадкай, як ён уздымае каманды. Пры ім пасля Анчалоці «Баварыя» адразу загуляла ў іншы футбол. А за Клопам, дарэчы, сачу ўжо даўно.

- З еўрапейскім футболам разабраліся, а што з беларускім?

– Не ведаю, што сказаць. І не ведаю, з якога боку да яго падабрацца. Я магу памыляцца, але мне падаецца, што ў нас занадта вялікі ўплыў на працу трэнера аказвае адміністрацыя таго ці іншага клуба. Здаецца, нашы трэнеры не адчуваюць свабоду ў межах каманды, якую яны ўзначальваюць. Яны нібыта часовыя. Я не разумею, як можна зняць трэнера каманды, якая хоць і саступіла ў еўракубках, але ідзе першай у чэмпіянаце? Нідзе такога няма. Паводле нашай логікі, Маўрыньё павінны былі адразу зняць пасля паражэння «Манчэстар Юнайтэд» ад «Севільі», але ён працуе. А «Шахцёр» саступіў летась клубу падобнага з ім узроўня. Чым літоўцы горшыя за нас? Але Кубарава знялі. І пасля гэтага я прыйшоў да высновы, што гэта – ўплыў кіраўніцтва на трэніровачны працэс. У нас з трэнерамі заўжды нешта незразумелае адбываецца. Яны заўжды часовыя. І гэтае адчуванне несвабоды ад трэнераў, па маім ураджанні, перадаецца футбалістам. Таму што футбалісты таксама думаюць: «А, ну гэта часовы трэнер». Не бачу, каб людзі вырывалі на полі дзёран. Бачу неадказнасць за вынік. І заўсёды ёсць на каго адказнасць спіхнуць. Футбалісты спіхваюць яе на трэніровачны працэс, трэнеры – на кіраўніцтва, кіраўніцтва – на трэнера.

Здаецца, што нашым футбалістам не хапае супрацы з псіхолагам. Зборная Беларусі можа паказаць абсалютна вар’яцкі вынік і ў таварыскіх матчах, і ў афіцыйных з Андорай ці Ліхтэнштэйнам. Гэта не нестабільнасць. Гэта – псіхалагічны правал. І я не ведаю, як яны настройваюцца на матчы. Упэўненасці не хапае. Я нават па сабе ведаю, што калі не ўпэўнены ў сабе, на полі нічога паказаць не магу. Але гэта тычыцца не толькі футбола, але і працы ў тэатры.

- Вам цікава сачыць за нашай зборнай?

– Так, я сачу. І вельмі спадзяюся, што ў яе ўсё наладзіцца. Я памятаю і гол Герасімца галандцам, і другія матчы, на якія прыходзіў. У мяне нават чамусьці захаваўся аўтограф Шмейхеля.

- І як вы яго атрымалі?

– А вось так. Наша зборная згуляла ўнічыю з Даніяй на «Дынама». Памятаю, было вельмі халодна. І мы з натоўпам – было чалавек 100-150 – пайшлі штурмаваць дацкі аўтобус. Варатар сядзеў у канцы салона і ўсе клікалі менавіта яго, хаця за Данію тады гуляў і Ён-Даль Томасан. Нехта Шмейхелю падказаў, што яго клічуць заўзятары. Ён выйшаў да нас з кіпай картак з фота, пустым месцам для подпіса і раздаў нам. Чаму я браў аўтографы ў датчанаў, а не ў сваіх? Пытанне таксама да маркетынгу. Прэстыж зборнай адсутнічаў. Хаця апошнія крокі ў гэтым кірунку мне спадабаліся.

- Напрыклад?

– «Каманда пад белымі крыламі». Гэта тое, што трэба. Праўда, ведаю шмат людзей, якія ставіліся да падобнай ідэі негатыўна. Гэта такая апошняя беларуская адметнасць – адразу загаўняць тое, што пачынае рабіць іншы. Маўляў, ай, ну што мы, беларусы, можам зрабіць. Мне здаецца, мы проста саромеемся саміх сябе. Гэта кепска. А «Каманда пад белымі крыламі» – не проста зборная, людзі, што сабраліся з розных клубаў, а каманда са сваім сімвалам. У нас жа не выступаюць за грошы. Вялікіх грошай у нас няма. І нам патрэбна нейкае ядро, нейкі крок, каб можна было аб’яднаць каманду. Футбалісты іншых зборных прыязджаюць гуляць за нацыянальную каманду як на свята. Гэта не проста прэстыж. Рамас і Піке, якія маюць супрацьлеглыя пазіцыі наконт Каталоніі, яднаюцца.

- Лічыце, што выкарыстанне ў сімволіцы зборнай нацыяльных сімвалаў прыцягнула новых гледачоў?

– Думаю, так. Кагосьці гэта прывабіла ідэйна, кагосьці эстэтычна. Хаця ў пэўны час быў перабор з вышыванкамі. Мы пераелі гэтага. Я хачу, каб людзі разумелі, што канкрэтна за гэтым сімвалам стаіць, які ў яго сэнс. Пра змест трэба размаўляць. Аднак не аб тым, што вышыванка – гэта модна.

- Нацыянальнымі сімваламі Беларусі многія лічаць герб «Пагоня», арнамент, бел-чырвона-белы сцяг…

– Так.

- Але з выкарыстаннем «Пагоні» і сцяга на трыбунах у гледачоў узнікаюць праблемы. Як вы ставіцеся да выкарыстоўвання «недзяржаўнай» сімволікі на матчах?

- Кепска, што гэта праблема. Я яе наогул не бачу. Падчас святкавання 100-годдзя БНР ля опернага тэатра ўлада ўбачыла, што гэта – наша гісторыя. І гісторыю таксама трэба ўкладаць нават у той жа футбол. Часам не хапае таго, за што футбалістам выходзіць гуляць. Калі я ўсведамляю, што сто гадоў таму нейкія дзеячы аб’ядналіся, каб зрабіць неверагодны крок, каб у абставінах вайны, нястачы заявіць аб дзяржаўнасці, разумею, што такі бэкграунд мусіць быць. Гэта, можа, не вера канкрэтна ў сімвалы. Але гэта іх насычэнне, гістарычная праўда, якая натхняе рушыць наперад. Я павінен гэтым ганарыцца.

- Вы лічыце, што гісторыя можа натхняць нашых футбалістаў біцца і выкладацца на полі на ўсе сто?

– Ведаеце, калі б нашым футбалістам выкладалі гісторыю больш падрабязна, а не афіцыйна, мне здаецца, што так і было б. Проста не ведаю, дзе яшчэ ў свеце ёсць з гэтым праблемы. Магчыма, у ірландцаў, бо іх гістарычны лёс нагадвае наш. Але яны б’юцца за сваю ірландскасць. У нашым тэатры паказвалі цудоўны спекталь Translations. Ён адзін з маіх улюбёных. Я глядзеў спектакль пра Ірландыю, а адчуваў, што ён пра Беларусь.

І калі беларусу ўкладваць, за што трэба выходзіць на поле, расказваць сапраўдную гісторыю нават без эмацыйнага насычэння, казаць пра нашых славутых продкаў, што беларус Ігнат Дамейка стаў героем Чылі, а Касцюшка – герой ЗША, нешта ды будзе. Проста мы паводзім сябе як вельмі таленавітая краіна, якая проста раздае ўсім краінам сваіх годных сыноў і дачок. Маўляў, нам да звязды – яны яшчэ народзяцца. А калі мы на гэта забываемся, усё выветрываецца, сыходзіць у пустэчу. З беларускай мовай, падаецца, так і адбываецца. Калі раней хоць была надзея, цяпер з кожным годам усё горш і горш. У школах, універсітэтах яе менш выкарыстоўваюць.

- Затое ў футболе яе выкарыстоўваюць так актыўна, як ніколі.

– Я неяк пазнаёміўся з Віталём Радзівонавым. Ён прыйшоў на спектакль, а пасля мне паведамілі, што ён у адказ запрашае купалаўцаў на футбол. Здаецца, гэта быў матч БАТЭ з брэсцкім «Дынама». Паехалі я і Лёша Яравенка, які зараз працуе ў Кіеве. Мы сядзелі ў VIP-ложы, і, як нам пасля сказалі, Капскі быў вельмі незадаволены тым, што мы падтрымлівалі не толькі БАТЭ, але і брэсцкую каманду. Хаця я, безумоўна, заўзеў за каманду Радзівонава. Наступным разам мы ў ложы ўжо не сядзелі. Пасля таго матчу мы падышлі адно да аднаго і пагаварылі. Я яму падарыў паветра Купалаўскага тэатра.

- Як гэта?

– У нас прадаюцца адмысловыя колбачкі, у якіх нібыта змешчана паветра тэатра. Пасля гэтага Віталь неяк хадзіў у тэатр, сядзеў на мыліцах каля маёй маці. Мы перазвоньваліся. І ўвесь гэты час размаўлялі з Радзівонавым выключна па-беларуску. Спачатку ён даволі сціпла гаварыў, а пасля ўсё пайшло – мы пісалі адно аднаму зычанні на мове ў вайберы і жадалі поспехаў. Я толькі не пісаў яму пасля таго, як ён завяршыў кар’еру. Бо не ведаў, віншаваць яго з гэтым ці не. Ён мне вельмі падабаецца як чалавек. Я вось што зачапіў з адной з нашых размоў. Віталь тлумачыў, чаму не паехаў гуляць у Расію. Яму не спадабалася, што там вельмі шмат размоў пра грошы. Заканчваецца трэніроўка ці матч і людзі толькі і абмяркоўваюць, у які клуб пайсці. Маўляў, пустэча.

- Я ведаю, што вы неяк абменьваліся з ім квіткамі. Ён даваў вам білеты на еўракубкавыя матчы, а вы – ў тэатр. Як думаеце, хто атрымаў больш задавальнення – вы ці Віталь?

– Напэўна, я. На матчы БАТЭ з «Ромай» была цудоўная атмасфера. Хаця Віталь таксама хадзіў на неблагія спектаклі. Напрыклад, на «Офіс». За гэты спекталь рэальна не сорамна. Мы над ім шчыра працавалі. Шчыра – не вельмі люблю гэтае слова, але ўсё роўна яго выкарыстаў.

- Маё прозвішча Шчыры.

– Так? Гэта нармальна :)

. Я не люблю, калі актору даюць ацэнку і кажуць: «А вы так шчыра ігралі» Не разумею, што яно азначае – добра ці кепска.

Дык вось, думаю, што і ад камедыі «№13» ён таксама атрымаў задавальненне. Ён пасля таго спектакля тэлефануе мне і кажа: «Паша, скажы, ты выкарыстоўваў два камплекты адзення?» А я сапраўды пасля першага акту мяняў кашулю і камізэльку. Кажу, што так, а ён мне ў адказ: «Ну, дык усё як у нас».

-Вы неяк сказалі, што беларускі футбол, груба кажучы, – гэта смутак. Ратуе нібыта толькі БАТЭ. Барысаўчане для вас – гэта самае цікавае, што ёсць у нашым футболе?

– Не, на гэты момант ужо не. Добра, што БАТЭ ў свой час высока трымаў сцяг беларускага футбола. Яны на еўраарэне паказвалі, што мы ёсць, І дзякуючы гэтаму да БАТЭ падцягнуліся некалькі клубаў. І ў бягучым сезоне мне будзе цікава сачыць за родным «Гомелем», БАТЭ, «Шахцёрам», брэсцкім і мінскім «Дынама». Яшчэ мяне зацікавілі «Крумкачы», але іх ужо няма ў вышэйшай лізе. Дрэнна, канешне, што няма ў нас прыватных клубаў. Дзяржава не можа сачыць за ўсімі. Так быць не можа. У клуба мусіць быць кіраўнік, які будзе зацікаўлены ў тым, што ён пачне зарабляць. А гэта верагодна ў тым ліку тады, калі клуб – прыватная маёмасць. Напрыклад, калі я маю сваю кавярню, я буду зацікаўлены ў яе развіцці, буду сачыць за сучаснымі тэндэнцыямі. Калі ж буду працаваць у дзяржаўным кафэ, я, напэўна скажу: «Ну, мне выдалі вось такі фартух, вось такое меню. Сачыць за астатнім не буду».

Я раскажу вось якую гісторыю. Калісьці ўдзельнічаў у дзяржаўным канцэрце, падчас якога мусіў прачытаць чатыры радкі верша «Дзе мой край?» [Уладзіміра Караткевіча]. Астатнія словы таксама былі раскладзены па акцёрах. І на гэтым канцэрце было патрабаванне, што яго трэба выключна вось так чытаць.

- Пафасна?

– Пафасна. Але гэта адзін з маіх улюбёных вершаў. Я адчуваю яго інакш. І я чытаў яго не так, як хацеў. Ёсць у нас пэўная зацвярдзеласць, упэўненасць, што ўсё павінна быць паводле шаблонаў. Гэта ўжо нешта амярцвелае, а мы ўсё роўна спрабуем гэтым карыстацца. Мне падаецца, гэта характэрна і для футбола. Клубы хочуць жыць так, як гэта было ў Савецкім Саюзе. Аднак мы ж ужо даўно не жывем у СССР. І нам трэба шукаць нешта новае, іншыя варыянты развіцця. І я думаю, што некаторым клубам трэба даць магчымасць развівацца неяк іначай.

- Калі вы ў апошні раз хадзілі на беларускі футбол?

– Летась двойчы быў на хатніх матчах «Гомеля».

- І якія былі адчуванні ад праходжання міліцэйскага агляду?

– Ніякіх праблем не было. Я проста ведаю: калі іду на футбол, у кішэні павінны быць картка, квіток і ключы. Мяне ніколі не шманалі. У непрыстойныя месцы таксама не лезлі.

- Як вам наогул наш футбольны сэрвіс?

– Інфраструктура не вельмі. Нават на «Барысаў-Арэне». Там шмат маленечкіх крамак, але кава, напрыклад, не вельмі якасная, сэрвіс – таксама. Афіцыйная крама каманды знаходзіцца ўнізе, хаця мне падаецца, што рэчы павінны прадавацца па ўсім перыметры стадыёна. Ёсць адчуванне, што крыху было недароблена. Але ў Гомелі я наогул не заўважыў, каб прадавалі атрыбутыку.

- Колькасць міліцыянераў на стадыёнах вас не здзіўляе?

– Для мяне іх зашмат. Добра, ёсць фан-сектар, які ачапляюць. А навошта стаяць па перыметры ўсяго стадыёна, я не ведаю. Цікава, якія здарэнні адбываліся на стадыёнах апошнім часам. Ну, выбег хлопец на поле – і што? У Еўропе людзі да Раналду выбягаюць. Калі б у нас гуляў Раналду, хлопца, які б пабег да яго, напэўна, снайпер зняў бы. Ну, яміна ў нас такая. Што тут скажаш.

- Вы памятаеце свой першы кантакт з беларускім АМАПам?

– Так. Гэта, напэўна было ў другой палове 1990-х Я тады заўзеў за «Гомель» – быў фанатам. Прыходзіў на сектар і ездзіў на гасцявыя матчы. Было добра, калі на хатнія матчы на сектары збіралася 60 чалавек. На гасцявыя ездзілі 20-40 чалавек. У мяне было 14 выездаў, і мне не хапіла аднаго, каб стаць «правым» фанатам. На той момант трэба было мець 15 выездаў, каб быць фанацкім «дзедам». Два маіх выезды былі баявымі. І адзін – да мінскага «Тарпеда». Бойка адбылася каля ДК МАЗ. Мне таксама ў ёй прыляцела. Нейкі тарпедон добра засадзіў каля брыва. Пасля нас амапаўцы прэсанулі да нейкай сценкі і потым суправаджалі да электрычкі. Тады я ўпершыню задумаўся, сказаў сябру: «Лёха, а які нам сэнс хварэць супраць кагосьці, калі трэба сваіх падтрымліваць? Навошта скандзіраваць гідкія крычалкі?»

- Якія былі самыя непрыемныя?

– Ой, розныя. Напрыклад: «От###и у ФК «Гомель!» ці «Бабруйск – жыды!». Сорамна зараз за гэта. Ды і сэнс у гэтыя словы не ўкладалі. Проста крычалі так, каб зняважыць саперніка.

- Слухайце, а як вы – інтэлігентны хлопец – патрапілі да фанатаў?

– Нават і не ведаю. Але я хутка саскочыў. Памятаю, як мне некаторыя казалі: «А какая разніца, как нашы іграют?» Гэта вельмі здзіўляла. Мне хацелася, каб наша каманда перамагала.

- Скіном не былі?

– Не. Я проста насіў шалік і меў звычайную прычоску. Я ж паралельна служыў у тэатры. Магчыма, гэта мяне і выратавала. Тады аказвалася шмат уплыву на моладзь. Трэба было толькі націснуць на маладую псіхіку – і ўсё. Былі і фанацкія групоўкі, вельмі папулярным было РНЕ (Рускае нацыянальнае адзінства–расійскі нацыяналістычны рух – Tribuna.com).

- У фанацкім асяродку вы сустракаліся з фашызмам?

– Раілі пачытаць «Майн Кампф» Гітлера. Сур’ёзна. Праўда, гэтую кнігу я яшчэ ніколі не бачыў. Напэўна, толькі асобныя цытаты ў лістоўках якіх-небудзь арганізацый. Гэта быў нейкі іншы сусвет. І, дзякуй Богу, што я адтуль выйшаў. Я нават калісьці бачыў сустрэчу РНЕ каля філармоніі. Відаць, вербавалі кагосьці.

- Што дапамагло пакінуць фанацкі рух?

– Я проста задумаўся, чым я дапамагу сваёй камандзе, калі буду прыніжаць другога чалавека і абражаць яго, жыць з нянавісцю, гуляць з нянавісцю. Гэтая думка мяне і дагэтуль выратоўвае.

- Як з вамі тады сябе паводзіў АМАП?

– Не, ну таго, што адбывалася на Кастрычніцкай плошчы ў 2006-м (акцыі пратэста супраць вынікаў прэзідэнцкіх выбараў, падчас якіх міліцыя знішчыла намётавы лагер – Tribuna.com), не было. Тады ўсіх нармальна разагналі. Пакуль здымалі ўсё на камеры, АМАПаўцы паводзілі сябе яшчэ належна, а пасля – у аўтазаках – прыкладваліся нядрэнна. Калі нехта казаў ім якое слова, адразу прылятала. Тыя, хто быў у аўтазаках, паводзілі сябе з затрыманымі агрэсіўна.

– Як вы наогул патрапілі на плошчу? Што вас канкрэтна падштурхнула на яе пайсці?

– Я ўбачыў маналог Міхаіла Жванецкага, які казаў пра прэзідэнцкія тэрміны прыкладна наступнае. Калі цябе абралі першы раз, ідзі. У другі, калі моцна папрасілі, – таксама, але не ідзі на трэці тэрмін толькі з-за таго, каб я ведаў, што закон працуе. Я ўпершыню тады аб гэтым задумаўся. І я таксама хацеў, каб закон не мянялі, каб яго не круцілі, каб ён працаваў.

- І вы патрапілі ў самы вір?

– Ну, так. Удзень я быў на плошчы штодня, а ў ноч – у першы і апошні дзень (акцыі пратэста доўжыліся з 19 па 25 сакавіка – Tribuna.com).

- Як вас затрымалі?

– Нас акружылі. Ну, там шмат было розных правакацый, але ў лагеры быў, напрыклад, сухі закон, са мной стаялі цудоўныя людзі, студэнты, пераможцы розныя школьных Алімпіяд. Помню, як сам аднаму непаўнагадоваму сказаў: «Ідзі дадому!» Калі мы ўжо апынуліся ў камеры, разумелі з многімі, што сядзім за ідэю, але не разумелі, як сюды патрапіў хлопец па мянушцы «Воўк». Ён нам тады сказаў: «Ведаеце, колеры вашых сцягоў нагадалі мне колеры любімай каманды. Я захацеў сабе такі ж сцяг». І я правёў разам з ім у адной камеры на Акрэсціна дзесяць дзён. Там былі вельмі класныя хлопцы. Гэта былі вельмі светлыя дні для мяне. Я не адчуваў ніякага прэсу. Той год быў для мяне годам надзей. Я калі бачыў людзей, якія былі са мной у камеры, адчуваў, што ўсё будзе супер.

- А пасля зразумелі, што не?

– Што не ўсё так лёгка. За адзін раз усё не робіцца.

- Калі б можна было час адматаць назад, вы б пайшлі на плошчу?

– Так.

- А калі б былі бацькам пяцёх дзяцей, як зараз?

– Вось тут я бы падумаў. На той момант у маім абурэнні тым, што не выконваецца закон, было больш пазітыву, чым цяпер. Цяпер ва ўсім свеце так круцяць і верцяць гэтымі прэзідэнцкімі выбарамі, што робіцца неяк смешна. А калі паўтарыць момант 2006 года, я б пайшоў адназначна.

- Ваш тэатральны лёс пасля вырашалі міністр культуры Уладзімір Мацвяйчук, яго намеснік Уладзімір Рылатка і мастацкі кіраўнік тэатра імя Горкага Барыс Луцэнка. Вас не падтрымалі многія калегі і ў выніку выкінулі з тэатральнага жыцця на тры гады. Тады не было адчування, што акторства – гэта нейкае паскудства?

– Я разумеў, што людзей накруцілі, напампавалі рознай інфармацыяй. Ім хлусілі, і людзі з асяродку тэатра рэальна верылі, што на плошчы калоліся, быў сэкс. Глупства. Але артысты верылі. Артысты – гэта ж такія наіўныя людзі. Ім казалі, што я грошы атрымоўваў – яны верылі. Але я зла на іх не трымаю і ўсіх іпрабачыў. А на той момант унутры мяне была пустэча. Я не разумеў, як людзі могуць так паступаць. А трымаць гэтую нянавісць зараз… Навошта? Навошта расціць гэтую злосць?

- З 2010 года вы зноў працуеце ў дзяржаўным тэатры. Але, як лічыце, ваша прозвішча застаецца ў чорных спісах?

– Ну, калі не ў чорных, можа, ў шэрых і ёсць. Я не думаю, што мяне запросяць на тэлебачанне на якую-небудзь палітычную праграму альбо дадуць магчымасць задаць пытанне на сустрэчы з чыноўнікам.

- Вы пайшлі на Дзень Волі, бо гэтая падзея натхніла вас як «Плошча-2006»?

– Мяне папрасілі выступіць ад ініцыятывы «Кінаконг» (адзіны праект у краіне, які займаецца прафесійнай агучкай кіно на беларускай мове – Tribuna.com). Я пагадзіўся. І нічога страшнага ў тым, што будзе адбывацца ля Опернага, я не бачыў.

- Жонка падтрымала?

– Безумоўна. Яна хоць і нарадзілася ў Мурманску, але яна беларуска – беларуска расійскага паходжання. Я не баюся казаць пра беларускую гісторыю. Я шмат чытаў, ведаю, як яе перакручваюць, уліваюць у вушы, як хлусяць пра нашыя сімвалы. І мне вельмі прыемна, што ўлада ў стагоддзе БНР усё ж такі прызнала гістарычнасць гэтай падзеі.

- То бок, вы ішлі на гістарычнае мерапрыемства, а не на палітычнае?

– На гістарычнае. У мяне хлопец, здаецца, з «Нашай Нівы» запытваў: «Вам што больш падабаецца – пратэстны падтэкст ці святочны?» Я ўсцешыўся, што гэта было свята. Я не хачу быць супраць кагосьці, я хачу быць за. І я выступаю менавіта за такую Беларусь, за сапраўдную нашу гісторыю.

- На працы пытанняў не ўзнікала?

– Пакуль не.

- Франак Вячорка ў сваёй прамове сказаў, што праз 10-20 гадоў БАТЭ, «Дынама» будуць запрашаць сваіх заўзятараў на футбол выключна па-беларуску, а ў моўнага інспектара Случака не будзе працы. Вы верыце ў тое, што нашы клубы калісьці цалкам пяройдуць на мову?

– Пры маім жыцці ў гэта складана паверыць. Пад прымусам, пад загадам гэта не зробіш. Трэба нешта мяняць – мяняць падыход. Я проста хачу, каб мы ва ўсё гэта ўкладвалі стваральны сэнс. Насуперак чамусьці нічога не дасягнеш. У нас вялікі раскол у краіне. Нават у стаўленні да беларускай мовы, да гісторыі. Нас вельмі моцна раздрабілі. Нам трэба мяняць стратэгію. Перастаць спадзявацца на тое, што мы ранкам прачнемся і ўсё зменіцца. Трэба разумець, што гэта праца, адказнасць.

Змяніць усё ў адзін момант можа толькі Божы цуд. Я думаю, што гэта вельмі цяжкая і працяглая праца. І наша задача – проста не здаць нікому краіну. А ў нашых дзяцей на астатняе шанцаў будзе больш. А навучыцца размаўляць па-беларуску значна прасцей, чым гуляць добра ў футбол. Толькі над гэтым таксама трэба працаваць.