«Заўжды хочацца зрабіць штосьці незвычайнае»

Інтэрвію зь беларускай, якая прабегла маратон на пратэзах.

У маленстве Тацяна жыла ў Івянецкім інтэрнаце, мела пратэзы на нітачках і хавала іх пад штанамі. Сёньня яна носіць спадніцы і шорты, займаецца рознымі відамі спорту і вучыць бегаць дзяўчат на пратэзах, перадае «Радыё Свабода».

У сярэдзіне красавіка 27-гадовая Тацяна Хвіцько-Трымборн (Khvitsko-Trimborn) зь Нясьвіжу чарговы раз трапіла на першыя палосы амэрыканскіх газэтаў. Гэтым разам пра яе пісалі як пра першую жанчыну, якая прабегла маратон у Сэнт-Луісе на двух пратэзах.

«Я дзіця Чарнобыля»

Таня Хвіцько нарадзілася ў Нясьвіжы ў 1990 годзе. Ад нараджэньня ў яе не было абедзьвюх ног, на адной руцэ — тры пальцы, на другой — адзін. Ні ў абодвух ейных братоў, ні ў бацькоў падобных праблемаў не было. Лекары на пачатку 1990-х зьвязалі асаблівасьць Танінага цела з наступствамі радыяцыйнага забруджваньня. Хоць у мэдычных дакумэнтах слова «Чарнобыль» ніколі не фігуравала.

«Яны лічаць, што я нарадзілася такой праз Чарнобыль, — кажа Таня. — І мы гэтаму верым. Таму я і кажу, што я дзіця Чарнобыля».

Хадзіць на пратэзах яна навучылася ў 4 гады. У школу пайшла ў Івянцы — бацькі аддалі дачку ў інтэрнат для дзяцей-інвалідаў з асаблівасьцямі фізычнага разьвіцьця. Калі Таня была ў другой клясе, яе першы раз запрасілі на аздараўленьне ў ЗША. Па праграме Project Restoration яна штолета на два месяцы езьдзіла ў штат Канзас. Фактычна ў Амэрыцы яна праводзіла больш часу, чым у родным Нясьвіжы, куды прыяжджала толькі на вакацыі.

Штогод у Амэрыцы дзяўчыне рабілі новыя пратэзы. На тых, што ёй давалі ў Беларусі, хадзіць было складана. Таня прыгадвае, што яны былі цяжкія і нязручныя.

«Здаецца, яны былі з дрэва, абцягнутыя скурай. Там трэба было нітачкі завязваць. А калі мне зрабілі пратэзы ў Амэрыцы, я ўжо магла больш-менш хадзіць», — кажа Таня.

Актыўная дзяўчынка, Таня часта апыналася ў інвалідным вазку, бо ламала пратэзы. Тата спрабаваў іх рамантаваць на пратэзным заводзе ў Менску. Але звычайна даводзілася чакаць наступнай паездкі ў Амэрыку, дзе выраблялі новыя.

«Амаль усе мае сябры мелі ногі. Было цяжка глядзець, як яны гуляюць у футбол, баскетбол, а я нават не магу пабегаць. Бо калі я гуляла ў футбол, я адразу ламала пратэз і апыналася на калясцы», — кажа Таня.

Навучылася бегаць у 21 год

У 2008 годзе Таня скончыла школу і паступіла ў каледж для дзяўчат у Канзасе. Яна жыла ў інтэрнаце і атрымлівала стыпэндыю. Таксама ёй дапамагалі тры канзаскія сям’і, якія апекавалася Таняй усе папярэднія гады. Потым яна скончыла бакаляўрэат і магістратуру ў MidAmerica Nazarene University.

Публикация от Tatsiana (@tanyakhv) 3 Апр 2018 в 6:23 PDT

Яна магла застацца ў Беларусі, але тут да людзей з пратэзамі ставяцца па-іншаму. Таня не была ўпэўненая, што зможа скончыць тут унівэрсытэт і потым уладкавацца на працу.

«Я баялася, што не змагу быць пасьпяховай тут. У Беларусі людзі ня ведаюць, як адрэагаваць на чалавека, у якога пальцы на руках не такія, як ва ўсіх, ногі не такія. Так было, на мой погляд, у той час», — кажа Таня.

З уласнага досьведу яна ведае, што ў Амэрыцы чалавека на пратэзах ня столькі шкадуюць, колькі падтрымліваюць. Там на яе не глядзяць як на «бедненькую дзяўчыну».

«Усе людзі маюць нейкія праблемы. Хтосьці носіць акуляры, хтосьці хворы на рак, — кажа Таня. — Але ж людзі ня кажуць на кожнага, хто носіць акуляры — „якая ты бедная“. Гэта ж нонсэнс. Але на мае пратэзы рэагуюць па-іншаму».

Да пераезду ў ЗША ў Тані ніколі не было сукенак і спадніц. У Беларусі дзяцей прывучаюць хаваць пратэзы, і таму дзяўчаты заўжды ходзяць у штанах. Калі Таня ўжо вучылася ў каледжы, яна таксама па старой звычцы хадзіла ў штанах. Бо не хацела, каб на яе пратэзы зьвярталі ўвагу.

Усё перамянілася, калі яна атрымала лёгкаатлетычныя пратэзы. Праграма, па якой ёй бясплатна выраблялі пратэзы, разьлічаная толькі на людзей да 21 году. Калі яна прыехала ў шпіталь па апошнюю пару, ёй падаравалі карбонавыя пратэзы для бегу.

«Адчуваньня, што ты хутка рухаесься, у мяне ніколі не было. Большасьць людзей нараджаюцца з нагамі, большасьць дзяцей пачынаюць бегаць у адзін год. Мне гэтага не ўдавалася, пакуль мне ня споўніўся 21 год».

Ад таго часу Таня па-іншаму ставіцца да сябе. Яна ўжо не цураецца пратэзаў, а наадварот, глядзіць на іх як на сваю перавагу перад іншымі людзьмі. Цяпер яна носіць і шорты, і спадніцы.

«У мяне не было ніякіх ног, а тут я маю спэцыяльныя ногі для бегу. Гэта дзіўна, але мяне гэта робіць шчасьлівым чалавекам».

Публикация от Tatsiana (@tanyakhv) 6 Апр 2018 в 6:02 PDT

«Дзякуючы бегу я пазнаёмілася са столькімі людзьмі, якія мяне падтрымліваюць, — кажа Таня. — Я бегаю хутчэй за многіх звычайных людзей. Бег мне дапамог стаць самой сабой. Я стала дапамагаць дзяўчатам на пратэзах, якія трапляюць у дэпрэсію».

Два з паловай гады яна прафэсійна займаецца бегам. У Тані добра атрымлівалася, і трэнэр аднойчы спытаў, ці ня хоча яна паўдзельнічаць у маратоне.

Калі я зьбяруся яшчэ раз прабегчы, гэта павінен быць маратон у Бостане ці Лёндане

«Я даволі моцны атлет і заўжды хацела прабегчы. Але ведала, што для мяне гэта будзе складана. Калі ён намякнуў пра маратон, вырашыла — чаму б не», — кажа Таня.

Публикация от Tatsiana (@tanyakhv) 17 Апр 2018 в 6:32 PDT

У ЗША маратоны праходзяць у дзясятках гарадоў. Сярод іх і Канзас-Сіці, дзе жыве Таня. Але праз рэльеф яна выбрала Сэнт-Луіс — горад у суседнім штаце Місуры. Там не такія вялікія перапады вышыняў.

Першы раз Таня ўдзельнічала ў маратоне ў Сэнт-Луісе ў 2017 годзе. Але на 31-м кілямэтры сышла з дыстанцыі. У той год была сьпёка, і дзяўчына, бегучы, піла недастаткова вады.

«Я была вельмі расчараваная. Я столькі месяцаў рыхтавалася, столькі людзей у мяне верылі і жадалі мне ўдачы», — кажа Таня.

На наступны год яна адолела ўсю дыстанцыю ў тым самым маратоне ў Сэнт-Луісе. Яна прабегла 42,5 кілямэтра за 4,5 гадзіны і стала першай жанчынай на двух пратэзах у гісторыі гэтага маратону. І, магчыма, першай беларускай спартоўкай, якая прабегла маратон на пратэзах.

Цяпер цэлы месяц ёй забаранілі бегаць. Асаблівасьць Тані ў тым, што калена ў яе ёсьць толькі на левай назе. На правай — каленны пратэз. І ўвесь час ёй даводзіцца працаваць адным сьцягном.

«Пакуль я нават ня думаю пра чарговы маратон. Гэта сапраўды вельмі цяжкае выпрабаваньне для людзей з рознымі пратэзамі, як у мяне. Але ў будучыні, калі я зьбяруся яшчэ раз прабегчы, гэта павінен быць Бостан ці Лёндан», — кажа Таня.

«Мне заўжды хочацца зрабіць штосьці незвычайнае для сябе»

За шэсьць год Таня ўдзельнічала ў сямі паўмаратонах. Яе сярэдні час — дзьве гадзіны. Штотыдзень яна прабягае каля 45 кілямэтраў. У будні бегае кароткія дыстанцыі а 4–5 гадзіне раніцы, каб пасьпець на працу а 8-й.

Яна працуе ў кампаніі Knit-Rite у Канзас-Сіці. Там вырабляюць адмысловыя шкарпэткі для людзей, якія носяць пратэзы. Спачатку Таня займалася продажам. А цяпер адказвае за піяр кампаніі, вядзе карпаратыўны блог, езьдзіць на канфэрэнцыі, дзе зьбіраюцца вытворцы пратэзаў. А таксама выкладвае фота ў фірмовых шкарпэтках у сваім інстаграме, на які падпісана 20 тысяч чалавек.

У вольны час Таня — валянтэрка, рыхтуе малых дзяўчат да бегу. Трэніроўкі праводзіць некалькі разоў на тыдзень. У канцы праграмы 6–10 гадовыя дзяўчаты прабягаюць 5-кілямэтровы крос.

Акрамя бегу, Таня займалася бодыбілдынгам. Але з прычыны складанай дыеты адмовілася ад гэтага ўжо праз год. Потым пераключылася на кросфіт.

«Мне заўжды хочацца зрабіць штосьці незвычайнае для сябе», — кажа Таня.

Яе новая мэта — трыятлён. У першым спаборніцтве Таня зьбіраецца ўдзельнічаць ужо гэтым летам. Яна будзе бегчы і плыць, а яе муж Джон — ехаць роварам. У будучыні яна зьбіраецца асвоіць і ровар. Праблема ў тым, што Тані патрэбная адаптаваная пад яе мадэль, а гэта дорага.

Ейны муж — трэнэр па цяжкой атлетыцы, ён дапамагае Тані з трэніроўкамі ў спартовай залі. Там яны і пазнаёміліся. Яго ўразіла дзяўчына, якая рабіла прысяданьні на двух пратэзах. Яны пабраліся шлюбам у 2017 годзе.

«Калі мяне называюць расейкай, я трошкі злуюся»

У Беларусі Таня не была 10 год. З бацькамі ўвесь гэты час размаўляе толькі праз скайп. Але вельмі хоча прыехаць. Каб паказаць Джону беларускія замкі, якіх няма ў Амэрыцы, і каб паўдзельнічаць у маратоне на радзіме.

«Сказала ўжо бацькам, што хачу прабегчы ў Беларусі 5–10 кілямэтраў ці паўмаратон. Абавязкова», — кажа Таня.

Я ня ведала, што буду настолькі пасьпяховая, як цяпер

За 10 год яна займела моцны амэрыканскі акцэнт і забываецца на расейскія словы. Зь цяжкасьцю, але можа гаварыць па-беларуску. У школе па мове ў яе былі пяцёркі.

Пра Беларусь у Канзасе асабліва нічога ня ведаюць. Краіну ў лепшым выпадку асацыююць з былым СССР. Ня больш.

«Мяне называюць расейкай. Я трошкі злуюся і кажу, што Беларусь — гэта не Расея. Ёсьць магчымасьць павучыць амэрыканцаў», — кажа Таня. У апісаньні да яе інстаграму сказана, што яна Belarus Native (ураджэнка Беларусі).

Таня кажа, што сумуе па Беларусі як па радзіме, але сваім домам лічыць Канзас.

«Столькі людзей дапамагалі мне дабіцца посьпеху! — кажа Таня. — Я ведала, што тут мне будзе трошкі прасьцей. Так, я сумую па дому. Але тут я магу кіраваць машынай, я бегаю свабодна. Ня ведаю, ці магла б я гэта рабіць у Беларусі».

У івянецкім інтэрнаце Таня сьпявала ў хоры і думала, што ў будучыні можа стаць сьпявачкай. Пра бег і жыцьцё, якое мае цяпер, яна ня марыла.

«Як я ўяўляла сваю будучыню? Пэўна бязь бегу. Пэўна без магістратуры. Пэўна ня замужам. Я ня ведала, што буду настолькі пасьпяховая, як цяпер. Але заўжды ведала, што нешта будзе», — кажа Таня.

Больш за тое, свой посьпех Таня зьвязвае акурат са сваім целам і пратэзамі.

«Я ня ведаю, калі б у мяне былі нармальныя ногі і рукі, ці змагла б я быць настолькі ўпартай, настолькі ўдзячнай усяму, што маю, — кажа Таня. — Я нашмат мацнейшая з маімі пратэзамі».