Як я ў Турэччыне па-беларуску размаўляў

Беларушчына значна шырэйшая за граніцы на сёньняшнім гербе.

Бераг турэцкі. Пляж пад Аланьяй. Пакуль дзеці дурэюць на сяродземных хвалях, я дастаў кніжку Вінцэся Мудрова «Забойца анёла». Каб пачытаць уголас. Сабе і жонцы. Напэўна, лепшага аўтара для пляжнага чытаньня для тых, каму за 40, няма. Душэўныя пакуты і сэксуальныя прыгоды райвыканкамаўскіх чыноўнікаў і правінцыйных партыйных работнікаў брэжнеўскай эпохі, апісаныя з гумарам і спачуваньнем, на турэцкім беразе чытаюцца асабліва смачна. Адчуваеш сябе «выязным» ды «валютным» шчасьліўчыкам. Бо эпоха тая на няблізкай адсюль радзіме ніяк ня хоча мяняцца.

Кніжка чытаецца лёгка. Жонка пэрыядычна сьмяецца. Беларусь зь яе райкамаўска-вагінальнымі жарсьцямі далёка. І раптам з суседняга лежака нейкая белабрыса-фарбаваная кабета перарывае чытаньне.

— А вы што? Любіце па-беларускі разгаварываць?

Літаратура чароўным чынам ажыла. Гераіня Вінцэся Мудрова ўцялесьнілася. Ад Беларусі не схавацца нідзе.

— Можа і не люблю, але разгаварываю, — жартам адказаў я, гатовы працягнуць чытаньне. Але кабета з суседняга лежака ўзьняла інтэлектуальны ўзровень дыскусіі на новую вышыню.

— А ў Беларусі жэ ніхто па-беларускі не разгаварывает.

— Які цудоўны ў нас сёньня дзень! — усьміхнуўся я ў адказ, — я ўбачыў чалавека, які знае ўсіх насельнікаў Беларусі, а вы, як бачу, упершыню ўбачылі жывога носьбіта беларускай мовы. Апошняга носьбіта! Я вас віншую.

— А вы гдзе жывёце? — недаверліва спыталася адпачывальніца.

— У сталіцы.

— А я ў Гродненскай обласьці.

І тут ажывіўся яе спадарожнік, здаравенны мужык, які дагэтуль маўкліва загараў:

— Там у Мінску многа хто па-беларускі разгаварывает! Такім чынам мужык паставіў кропку і бліснуў абазнанасьцю ў сталічнай моўнай сытуацыі.

Праз пару дзён мы зь сям’ёй шпацыравалі па Аланьі. На мне цішотка з «Пагоняй». І раптам мэтраў за дваццаць паперадзе я чую гучнае «Жыве Беларусь!» Гукаў смуглявы малады чалавек ва ўніформе нейкай турыстычнай фірмы ці гатэля. «Ты паглядзі, — кажу жонцы, — які сьлед пакінулі нашы турысты. Якая цудоўная турэцкая рэакцыя на «Пагоню».

Але далей было яшчэ цікавей. Калі мы наблізіліся да «турка», той працягнуў гаварыць. На чыстай беларускай мове. За хвіліну паведаміў нам, як ён любіць беларускую мову, беларускую рок-музыку і беларускую літаратуру. Нават верш працытаваў. «І тчэ, забыўшыся, рука заміж пэрсыдскага ўзору...» «Партрэт Зянона Пазьняка», — скончыў я цытату і са зьдзіўленьнем знайшоў, што стары жарт Віктара Шалкевіча застаўся незразумелым. Гэты турэцкі чалавек ведаў беларускую мову, але ня знаў Пазьняка!

Высьветлілася, што наш суразмоўца ніколі ня быў у Беларусі. Сам ён грузін, які працуе ў Турэччыне. Некалькі гадоў жыў у Кіеве. Беларускую мову вывучыў дзякуючы фэйсбучным сябрам. Любіць Вольскага, Міхалка і Васіля Быкава.

Калі, радасна зьбянтэжаныя, мы працягнулі свой шпацыр, жонка заўважыла: «Здаецца, стаць апошнім носьбітам беларускай мовы табе не пагражае». Добра, што я жартам ня ляпнуў — «А ў сьвеце ніхто жа па-беларускі не разгаварывает». Бо гэтая сэнтэнцыя можа існаваць толькі ў нас. А беларушчына, як я бачу, значна шырэйшая за граніцы на сёньняшнім гербе.

Зьміцер Бартосік, «Радыё Свабода»