Мікола Абрамчык: Што мы ведаем пра прэзідэнта БНР

115 гад таму нарадзіўся грамадскі і палітычны дзеяч Мікола Абрамчык, які узначальваў Раду БНР з 1947 па 1970 год.

Мікола Абрамчык нарадзіўся 16 жніўня 1903 году ў вёсцы Сычавічы пад Радашковічамі (Вялейскі павет, цяпер Маладэчанскі раён). Міколаў прадзед Базыль Абрамчык меў трынаццаць сыноў, і ўсе яны ўзялі ўдзел у паўстанні 1863 году. Адзін быў за гэта павешаны на царскай шыбеніцы, іншыя высланыя, а Міколавага дзеда Янку выгналі з духоўнай семінарыі і пазбавілі грамадзянскіх правоў, піша harodniaspring.org.

Мікола Абрамчык скончыў знакамітую Радашковіцкую беларускую гімназію. Калі там вучыўся, у веку 19 гадоў атрымаў мандат упаўнаважанага БНР у Вялейскім павеце. Нацыянальныя сілы рыхтавалі тады ў Заходняй Беларусі вызвольнае паўстанне. З мэтаю каардынацыі дзеянняў з менскімі незалежнікамі Абрамчыка пасылаюць у савецкую Беларусь. За два гады ён каля 30 разоў нелегальна пераходзіў мяжу БССР і ва ўмовах канспірацыі сустракаўся з прафесарам Усеваладам Ігнатоўскім, тагачасным наркамам асветы. Менавіта Ігнатоўскі, якога Абрамчык усё жыццё будзе называць сваім “духовым бацькам”, і ўвёў яго ў мінскі антыбальшавіцкі асяродак.

З 1923 года Абрамчык працягваў адукацыю ў Празе, вучыўся ў сельскагаспадарчай акадэміі, быў дзеячам Аб'яднання беларускіх студэнцкіх арганізацый. Атрымаў дзве адукацыі – інжынера-эканаміста і гісторыка-сацыёлага. У Чэхаславаччыне зблізіўся з прадстаўнікамі ўрада БНР Пётрам Крэчэўскім, Васілём Захаркам і іншымі. Пасля Прагі больш за год вандраваў па Заходняй Еўропе, вывучаў эканамічныя асновы сельскай гаспадаркі. У 1930 годзе пераехаў у Францыю, стаў там заснавальнікам і кіраўніком Аб’яднання беларускіх рабочых “Хаўрус беларускай працоўнай эміграцыі” (1932), выдаўцом яго перыядычных выданняў “Бюлетэнь” і “Рэха”. Пэўны час жыў у горадзе Ліён. Сябар і паплечнік Абрамчыка Лявон Рыдлеўскі ў сваіх успамінах піша, што Мікола мусіў пакінуць Францыю, трапіўшы на вока гестапаўцам.

У 1941-43 гадах у час Другой сусветнай вайны Абрамчык – дзеяч Беларускага камітэта самапомачы (БКС) у Берліне, рэдактар газеты “Раніца” (1939-44), арганізатар і лектар курсаў беларусазнаўства, выдавец кніг Якуба Коласа “Сымон Музыка” і Ларысы Геніюш “Ад родных ніў”. Працаваў у Камітэце самапомачы ў Беластоку. У канцы 1943 года вярнуўся ў Парыж. Старшыня (прэзідэнт) Рады БНР (1943 год, снежань 1947-1970). У 1947 годзе арганізаваў крывіцкую Раду БНР (крывіцкі блок). Быў жанаты з Нінай Ляўковіч (з пачатку 1940-ых гадоў). Мікола Абрамчык быў праціўнікам пераходу беларускіх епіскапаў у Расійскую Замежную Праваслаўную Царкву і адным з ініцыятараў адраджэння Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы у 1948 годзе.

Абрамчык браў актыўны ўдзел у пасляваенным антыкамуністычным руху, ён напісаў і выдаў брашуру “I accuse Kremlin of Genocide of My Nation” (“Я абвінавачваю Крэмль у генацыдзе майго народа”; ЗБК, Таронта, 1950). У 1950-1960-ыя гады быў прэзідэнтам Лігі за вызваленне народаў СССР (League for the Liberation of the Peoples of the USSR (Paris Bloc). Пісаў іншыя матэрыялы пра трагічнае становішча беларусаў у СССР.

Памёр Мікола Абрамчык 25 траўня 1970 года. Пахаваны ў Парыжы на славутых могілках Пэр-Ляшэз. З-за таго, што на магільнай пліце не было напісу, а магіла значны час не даглядался, месца пахавання Міколы Абрамчыка было згублена. Намаганнямі сябраў згуртавання “Беларуская нацыянальная памяць” магіла была адшуканая ў 2008 годзе.