Беларусы пра Дзяды: Гэта нашая памяць, нашае родавае дрэва

Людзі змагаюцца за вяртанне свята, цынічна адмененага Лукашэнкам.

Гарадзенскі актывіст Беларускай хрысціянскай дэмакратыі Яўген Дудкін распачаў збор подпісаў за наданне святу Дзяды статусу дзяржаўнага, што аўтаматычна зробіць яго выходным днём. Як паведамляе журналіст «Белсата» Зміцер Міцкевіч, пакуль справа ідзе не надта хутка – сабралі крыху больш за 100 подпісаў. Аднак Яўгена цяжкасці не пужаюць.

Яўген Дудкін, грамадскі актывіст, БХД, распавядае:

«Свята патрэбнае не толькі каталікам, але і ўсім беларусам, якія любяць сваю гісторыю, памятаюць аб продках. І ім патрэбна ўзмацняць сямейныя каштоўнасці».

З 1991-га года да 95-га Дзяды ўжо былі дзяржаўным святам, аднак яго адмянілі пасля прыходу да ўлады Лукашэнкі. Асабліва цынічна выглядае той факт, што замест традыцыйнага для ўсёй краіны свята вярнулі савецкую завядзёнку адзначаць 7-га лістапада. Андрэй Кулік, Віцэ-дэкан Глыбоцкага дэканату:

«Гэта таксама рэлігійнае свята. І вельмі шкада, што мы неяк так легкадумна да гэтага паставіліся, што тое, што Дзяды – дзень памінання ўсіх святых – як дзяржаўнае свята адмянілі. Мы, неяк можна сказаць, праспалі гэты момант».

Дзяды, як адзначаюць самыя святары, ужо даўно ўліліся ў хрысціянскую традыцыю, хоць і маюць паганскія карані: гэта дзень памяці ды малітвы за памерлых. Напрыклад, хоць у грэка-каталіцкім календары Дзяды як свята адсутнічаюць, вернікі ўсё ж карыстаюцца гэтым днём, каб пайсці на могілкі. Айцец Андрэй Крот, грэка-каталіцкі святар:

«Канечне было б добра, каб гэта быў дзень вольны ад працы, каб людзі маглі наведаць могілкі свае. Бо наведанне могілак на Дзяды – гэта не столькі нейкая хрысціянская ці паганская традыцыя, колькі агульначалавечая – прыбраць магілы перад надыходам зімы. Ну, і мы, хрысціяне, спалучаем гэтую традыцыю з малітваю».

У той жа момант найбольш важнае святкаванне Дзядоў для каталікоў. Гэтак, 1-га лістапада яны адзначаюць Дзень усіх святых, а 2-га – Дзень памяці памерлых, Дзяды. Гэтыя два дні зрабіць выходнымі і заклікаў летась каталіцкі мітрапаліт Тадэвуш Кандрусевіч. А як да гэтай ініцыятывы ставяцца звычайныя беларусы? Жыхары Менску:

«Гэта нашая памяць, нашае родавае дрэва. Мы павінныя памятаць тых, хто калісь быў з намі і пакінуў нас. Таму я думаю, што будзе цудоўна, калі будзе выходны».

«Гэта мусіць быць выходны. Бо ўсе родныя памерлых павінныя ў гэты дзень быць каля сваіх блізкіх».

«Дзяды – гэта дзень нашых блізкіх, нашых родных, нашых знаёмых, усіх. Павінен і толькі павінен быць!»

Дзяды глыбока ўкаранёныя ў традыцыях і свядомасці беларусаў: ці шмат у нашым календары святаў, услаўленых літаратурнымі геніямі? А пра паэму Адама Міцкевіча «Дзяды» ведаюць нават далёка за межамі Беларусі. У той жа момант гэта не толькі глабальнае свята. Андрэй Кулік, Віцэ-дэкан Глыбоцкага дэканату:

«Пытанне наведання могілак на Дзень усіх святых – гэта важнае пытанне. Бо яно звязвае нас з нашымі каранямі, нашымі продкамі, нашаю Радзімай урэшце. Асабліва цяпер гэта важна, калі шмат людзей выязджаюць у гарады, губляюць гэтую сваю тоеснасць».

Страта тоеснасці для сучаснай Беларусі – гэта не толькі лакальная праблема: чыноўнікі каторы год б’юцца над стварэннем больш-менш жыццяздольнай дзяржаўнай ідэалогіі. Але ж да ідэі браць за аснову шматгадовы пласт нацыянальных традыцыяў і гісторыю яны пакуль не дайшлі.