Андрэй Горват: Кіно люблю больш за літаратуру

Вялікае інтэрвію з папулярным пісьменнікам Андрэем Горватам.

Першая размова «Радыё Свабода» з аўтарам «Радзіва Прудок» пасьля выхаду ягонай другой кнігі «Прэм’ера». Уся праўда пра казу, жанчын, кайф і літаратурныя прэміі ад Андрэя Горвата.

Хто такі Андрэй Горват:

- Пераехаў зь Менску ў вёску на Палесьсі і напісаў пра гэта кнігу «Радзіва Прудок».

- У 2018-м у Купалаўскім тэатры паставілі па ёй п’есу, дзе ёсьць пра тое, як Горват працаваў у тэатры дворнікам (гэта рэальны факт).

- Лічыцца пасьпяховым пісьменьнікам з агульным накладам першай кнігі ў 8 тысяч асобнікаў (так, гэта многа).

- СМІ зрабілі навіну з таго, што ён не напісаў у фэйсбуку пра выхад сваёй другой кнігі «Прэм’ера».

- «Прэм’еру» можна купіць толькі ў пэўных месцах: «Акадэмкніга», каса Купалаўскага тэатру, Symbal.by, «Галіяфы».

«З Андрусікам Іванавічам атаясамліваць сябе не хачу»

— Вы па-ранейшаму жывяце ў Прудку?

— Гэта мой дом проста, ужо не арт-аб’ект для фэйсбуку. Мой дом, пра які я ўжо не хачу лішні раз расказваць. Я ўжо для сябе яго берагу.

— Якія там навіны?

— Там адбываецца зіма, і больш там нічога не адбываецца. Зімой усе людзі становяцца грыбамі. Яны проста сядзяць на адным месцы і чакаюць, калі настане вясна.

— Ня можа быць. Няўжо няма аніякай працы?

— Нешта ходзяць, працуюць. Але гэта ўсё роўна такое... вечнасьць, якая ў белым сьнезе, здаецца, ніколі ня скончыцца. Але яна хутка скончыцца. І ўсе гэта ведаюць, таму няма ніякай дэпрэсіі, проста трэба перажыць гэтую зіму. Зімой усё спыняецца, я не люблю зіму. Таму я зьбягаю ад апошняга месяца зімы. Зьбягаю адсюль.

— А што стала з казой?

— Гэта такое важнае пытаньне?

— Канечне!

— Я нядаўна нешта згадаў пра казу, і мне ня верыцца, што гэта было маім жыцьцём. Для мяне гэта настолькі частка літаратурнай фантазіі ўжо, што я не атаясамліваю чамусьці з сабой, са сваім мінулым. Каза — калі наўпрост адказваць, я яе проста аддаў іншаму чалавеку. Я ня ведаю, што зь ёй, я забараніў мне пастаўляць інфармацыю пра казу. Можа зь ёй усё добра, можа нядобра, я не хачу ведаць.

— Але вы ўсё яшчэ жывяце па сялянскай праграме? Залежыце ад сэзонаў, надвор’я?

— Я максымальна спрабую гэта паламаць. Я не хачу сялянскай праграмы. Я вельмі люблю вёску як вобраз — архаічную беларускую вёску са штодзённымі клопатамі. Але я таксама пажыў у такім рэжыме, і не да канца гэта маё месца. Цяпер для мяне мой дом — гэта такая бурбалка ў Прудку, адасобленая ад вясковага жыцьця. І я наўмысна ствараю для сябе такія ўмовы, якія не абумоўленыя месцазнаходжаньнем, а проста камфортныя для мяне ў любым месцы.

Учора я быў у Прудку, пасьлязаўтра я буду ў Парыжы, і гэта нічога ня значыць. І там, і там мне проста будзе клёва.

— Герой вашай першай кнігі «Радзіва Прудок» фактычна знаходзіць сябе. Такі чалавек, які вярнуўся да нейкага нуля, вярнуўся, як любяць пісаць у клясычнай беларускай літаратуры, «да каранёў», і ён супаў прынамсі са сваім асяродзьдзем, калі не з сабой. І раптам зьяўляецца другая кніга — «Прэм’ера» — у іншым асяродзьдзі, гарадзкім, артыстычным, тэатральным, штучным. І аўтар, пэрсанаж кажа: «Я не разумею, хто я, я не разумею, што адбываецца». Ёсьць гэты пераход?

— Праблема «Радзіва» ў тым, што ня я адзін яе аўтар. Гэта суаўтарства з усім фэйсбукам. Я фактычна быў інструмэнтам стварэньня вобраза Андрусіка Іванавіча, я яго запісваў. Я толькі даваў нейкія факты, падзеі, а ён ствараўся супольна, гэта калектыўная творчасьць абсалютна.

Таму ў нейкі момант у мяне ўзьнік канфлікт: я не хачу гэтага героя атаясамліваць з сабой. Я хачу з кімсьці сябе атаясамліваць, зь нейкім літаратурным alter ego, але вось з Андрусікам Іванавічам не хачу. Гэты канфлікт быў даўно. Яшчэ на стадыі, калі «Радзіва» рыхтавалася да друку. Але цяпер я яго паспрабаваў неяк аформіць.

— А што ня так з Андрусікам Іванавічам? Такі мілы чалавек.

— Не, ён вельмі круты. Многія казалі, што ён так шмат любуецца сабой, ён такі самазакаханы. Але фактычна гэта астатнія любаваліся ім, я толькі перадаваў гэта. Я таксама любаваўся ім. Але мне ж хочацца ад свайго імя рабіць.

Пэрсанаж «Прудка» ў многім лепшы за мяне, ён больш вясёлы, кампанейскі, адкрыты, рамантычны. Больш узьнёслы, паэтычны. Я не такі. Я зануда. Лепей быць сабой, чым гэтую прыгожую маску насіць.

— Вы падключылі такую колькасьць людзей да сваёй творчасьці. Яны адчуваюць, што маюць у пэўным сэнсе права на гэтую кнігу, на гэтага героя вось гэтай сваёй любоўю, грашыма, якімі яны падтрымлівалі выданьне. І чакаюць ад вас працягу.

— Ну так, show must go on. І многіх я расчараваў. Я нават наўмысна гэта рабіў. Эфэкт ад «Прэм’еры» я ведаў загадзя. Тое, што адбываецца цяпер, мяне абсалютна не зьдзіўляе. Для мяне гэта абсалютна прадказальна і нармальна. Але мне патрэбная гэтая свабода, свабода ад натоўпу, ад патрабаваньняў да мяне. Мне прасьцей, калі ад мяне ніхто нічога не чакае.

— Давайце тады вернемся ў фэйсбук, зь якога вы ўрачыста сышлі. Чаму?

— Ну чаму ўрачыста, я спакойна сышоў. «Урачыста» — гэта ўжо такая журналісцкая перапрацовачка, калі гэта зрабілі навіной. Я працаваў над кнігай, мне трэба было адарвацца ад фэйсбучнай матрыцы і трошкі пабыць у сваёй асабістай цішыні. Прычын многа, чаму я сышоў з фэйсбуку. Кожны дзень магу іншую прычыну назваць. Калі мы будзем запісваць па інтэрвію ў дзень, то гэта будуць вельмі розныя інтэрвію.

— Але вярнуліся вы ў фэйсбук дзеля новай кнігі?

— Калі я вярнуўся, я пару дзён задаваў сабе пытаньне — навошта. Ну вось трэба напісаць які-небудзь пост, а пра што пісаць? Большасьць тэмаў — я думаю, што без майго меркаваньня, маіх тэкстаў усё нармальна працуе, жыве, адбываецца.

Я ў фэйсбуку быў заўсёды, але ў пазыцыі назіральніка. На тым этапе мяне гэта задавальняла. Няма адчуваньня патрэбы выказвацца там публічна. Цяпер фэйсбук — ну няхай будзе, тыпу такога.

«Ня трэба бабулі купляць „Прэм’еру“»

— Вы калісьці ў адным з інтэрвію казалі, што самы вялікі для вас страх — гэта тое, што другая кніга не атрымаецца.

— Я такое казаў?

— Так, у інтэрвію Tut.by. Магу вам нават цытату паказаць.

Я не лічу «Прэм’еру» другой кнігай. Для мяне гэта першая з паловай кніга. Такая майстэрня, фабрыка, дзе я набіваю сабе новую руку.

— Ну, магчыма, на той момант. Увогуле я не лічу «Прэм’еру» другой кнігай. Для мяне гэта першая з паловай кніга. Такая майстэрня, фабрыка, дзе я набіваю сабе новую руку. Другая можа быць для мяне яшчэ наперадзе. А можа і не.

Другая кніга пачыналася з вандроўкі, і яна ўжо была напісаная ў такім стылі «Рома едзе», але як бы мог напісаць Рома, калі б ён жыў у Прудку і пісаў як Горват. Фактычна такі самы тэмп, настрой падарожны, але ў маім «прудкоўскім» стылі, як у «Радзіве».

Яна ўжо была гатовая, каб здаваць яе рэдактару, але мне неяк не было цікава зь ёй працаваць далей, выдаваць. Бо я адчуваў, што гэта амаль тое ж самае, проста на іншую тэму. У гэты момант здарылася прэм’ера спэктакля па «Радзіве Прудок». Я тады прыехаў на прэм’еру, мяне торкнула гэтая атмасфэра, гэтая тэатральшчына. Я ў нейкую матрыцу такую трапіў, і мне захацелася тэатар прынесьці ў кнігу.

У дзень прэм’еры спэктакля я прыдумаў увесьці яшчэ дадатковую лінію. Потым вярнуўся дадому і стаў упісваць яе ў той тэкст, які ўжо быў. І ў выніку гэтая лінія стала такой вялікай па памеры, што выцесьніла ўсю маю вандроўку. Кніга цалкам перабудавалася на новы манер.

Многія кажуць, што гэта кніга пра пастаноўку спэктакля «Радзіва Прудок». Але гэта абсалютна ня так. Я ня быў на ніводнай рэпэтыцыі. Я ня ведаю тэатральнай кухні. Гэта («Прэм’ера») — хутчэй тое, што я хачу ведаць. Я свае фантазіі нейкія ўпісаў у тэкст.

— Колькі разоў вы адчувалі, што вы ў матрыцы?

— Апошнія паўгода гэта было, пакуль я працаваў над «Прэм’ерай». Там усё зьбілася. Я перастаў адчуваць, што кніга, што ўжо насамрэч адбылося, што яшчэ адбудзецца. Пасьлядоўнасьць часавая зьбілася. З кнігі падзеі перацякалі ў жыцьцё, з жыцьця — у кнігу.

І кніга дагэтуль яшчэ адбываецца. І я б сказаў, што цяпер нашмат цікавей, чым яно засталося ў кнізе. Сюжэт, героі выйшлі за межы кнігі. Героі выйшлі ў фэйсбук і пачалі рэплікамі з кнігі расказваць нейкія свае ўражаньні. Мне за гэтым забаўна назіраць.

— А тое, што вы напісалі кнігу пра рэальных людзей, — як яны да гэтага паставіліся? Гэта ўжо ваш ня першы досьвед, і вам ужо ў Прудку маглі ўламіць за тое, што вы панапісвалі. А ў Купалаўскім была больш інтэлігентная рэакцыя?

— Там абсалютна ўсе героі рэальныя, проста рэальнасьць многіх я схаваў за іншымі імёнамі. Мне не хацелася, каб гэта была такая дакумэнтальная кніга. Для эфэкту, што тут ёсьць момант нейкай хворай фантазіі аўтара, я многіх герояў замяніў на псэўданімы. Напрыклад, Малчанаў стаў Крычалавым, а Бабкова стала Дзядковай.

Сапраўдныя імёны я захаваў нямногім людзям. Гэта такая сувязь з рэальнасьцю. Перад тым як я апублікаваў кнігу, я даў пачытаць Падаляку (Раман Падаляка — рэжысёр спэктакля) і Зую (Міхаіл Зуй — выканаўца галоўнай ролі), каб яны сказалі, подпіс паставілі, што даюць дабро на выкарыстаньне свайго імя. У Пінігіна (Мікалай Пінігін — галоўны рэжысэр Купалаўскага тэатру) я не пытаў дазволу, і мне было вельмі страшна яго рэакцыі дачакацца. Таму што там для мяне было 50 на 50: альбо ён успрыме гэта з гумарам, альбо яго гэта зачэпіць, бо я трошкі неахайна зь яго вобразам абышоўся.

— І як?

— Мы пакуль ня бачыліся. Да мяне даходзілі рэакцыі. Канкрэтнага наезду на мяне не было.

— Зьявіліся ў вас ворагі ў літаратурным асяродзьдзі? Хто вас найбольш ня любіць?

— Ну, вы, можа, ведаеце больш за мяне. Мяне многа хто ня любіць. Я не хачу засяроджвацца на гэтым пытаньні, таму што гэта не мая гісторыя, гэта іх гісторыя.

— Гэта тое, што вы называеце літаратурным працэсам?

— А ў нас гэта так і ёсьць. Людзі радуюцца, што раз гэта адбываецца, то, значыць, гэта жывая літаратура нацыянальная. Зьвязваюць са сваркамі жывасьць.

— Які крытычны водгук вас найбольш пакрыўдзіў?

— Апошнім часам мяне ўжо нішто ня крыўдзіць. Гэта было на пачатку, калі ўся гэтая адбывалася валтузьня вакол «Радзіва». Тады мяне штосьці крыўдзіла. Я вельмі блізка прымаў да сэрца многія водгукі. Нават яшчэ да «Радзіва», калі я быў толькі такой фэйсбучнай асобай і чытаў нейкія камэнтары ў «Нашай Ніве» пад маімі тэкстамі, якія мяне маглі вельмі пакрыўдзіць, і я мог блізка да галавы гэта ўзяць. Але потым да гэтага прывыкаеш проста ўжо.

— Вы сказалі, што ў вас няма любімых кніг, але, можа, за апошні час зьявілася нейкая кніга, якую вы лічыце цікавай? Апроч вашай?

— Чаму вы лічыце, што я сваю кнігу лічу цікавай? Калі размова пра «Прэм’еру», я нідзе нічога не заяўляў пра гэтую кнігу.

— І вас адразу абвінавацілі ў тым, што вы наўмысна гэта зрабілі, каб прыцягнуць увагу.

— Ну гэта ж было чакана. Пачаліся пошукі схаваных маркетынгавых схем. Я спадзяваўся, што ўсё адбудзецца трошкі інакш. Я выдаваў кнігу так таемна не для таго, каб інтрыгу стварыць. Я разумеў, што гэта кніга для іншага чытача, чым «Радзіва». Гэта ня «Радзіва». Я не хацеў падмануць людзей проста, якія чыста на прозьвішча кінуцца скупляць гэтыя ўсе асобнікі. Таму я хацеў, каб спачатку гэтая кніга распаўзлася па калялітаратурных колах, каб крытыкі напісалі рэцэнзіі, сказалі: «Хлопцы, гэта ня „Радзіва“». Гэта зусім іншая кніга.

Вы пыталіся пра самую балючую крытыку. У мяне самая балючая крытыка была — гэта паведамленьні ў твітэры, што «я купіў сваёй бабулі пад ёлачку гэтую „Прэм’еру“». І я ўявіў гэтую бабулю, якая атрымала «Прэм’еру». І вось гэта для мяне, ну праўда, мне так сорамна... што я не папярэдзіў, што ня трэба бабулі купляць «Прэм’еру». Ну, што расчароўваю проста простых людзей. Ладна, калі гэта размовы ў літаратурных колах. Людзі хочуць расчароўвацца там з розных прычынаў. А вось проста чытача, які проста палюбіў мяне за штосьці, мне яго балюча расчароўваць. Хацелася папярэдзіць.

«Прэміі мне ніякія не сымпатычныя — ані ад Лукашэнкі, ані незалежная»

— А калі б вашай кнізе далі прэзыдэнцкую прэмію?

— У нас ёсьць такая прэмія?

— Так, ёсьць.

— Па-першае, гэта ж немагчыма, вы ж разумееце.

— Ну чаму? Алькагалізм — гэта страшная праблема ў вёсцы. Крымінал, які зьдзяйсьняюць людзі, хворыя на алькагалізм, — страшная праблема. Беспрацоўе і такая іканічная беднасьць у XXI стагодзьдзі моцна ўражваюць. У вашай кнізе гэтага няма. У вашай кнізе добрая для ўсіх вёска, пра якую прыемна прачытаць тым, хто сядзіць у фэйсбуку. У вас кніга, якую можна пакласьці на стол старшыні нараўлянскай ці калінкавіцкай адміністрацыі, і яны скажуць: «Маладзец наш хлапец з Прудка, чэсную кніжку напісаў».

— Так і было. Мая кніжка ў Калінкавічах добра зайшла ў кіраўнікоў, старшыняў. У маёй кнізе ёсьць і алькагалізм, і ўсё на сьвеце. Проста я на гэтым не засяроджваўся, мяне больш цікавіла зусім іншае. Гэта проста фонам. Ня тое што я не люблю пра гэта расказваць, проста не люблю ўсю гэтую бытавую чарнуху такую. Мне гэта нецікава як арт-аб’ект нейкі. Як журналіст — магчыма. Мастацкі тэкст я не хачу на такім матэрыяле рабіць.

— Дык што б вы рабілі, калі б Лукашэнка даў вам прэмію асабіста? Трэба было б ехаць у палац, паціскаць руку? Гэта вельмі горватаўскі сюжэт.

— Асобнік «Радзіва» трапіў у Прэзыдэнцкую бібліятэку. Гэта я ведаю, бо супрацоўніца падыходзіла да мяне падпісаць для прэзыдэнцкай бібліятэкі. Я там зрабіў памылку ў подпісе, за якую мне сорамна. Па слоўніку потым праверыў, што я памыліўся.

Ня ведаю, гэта складана. З аднаго боку, гэта нібыта нармальная сытуацыя. Для нармальнай краіны так і павінна быць. Таму гэтая нармальнасьць — яна зьбівае, каб фантазіраваць на гэтую тэму.

Увогуле да прэмій я стаўлюся вельмі скептычна і абыякава. Калі б можна было, я б забараніў нават разглядаць усё, што я пішу, у якасьці матэрыялу для прэмій. Але ня ўсё ад мяне залежыць, не магу забараніць намінаваць на прэмію.

— А калі гэта грашовая прэмія?

— Гэта вельмі дорага абыходзіцца. Я ў любым выпадку заплачу больш нэрваў і спакою, чым гэтыя грошы атрымаю. Для мяне гэта непрыемныя грошы.

У мяне ёсьць адна мая любімая прэмія, якую я атрымаў. Гэта прэмія ад Адама Глобуса. Суб’ектыўная. Мне вельмі даспадобы яго манера выдаваць прэміі. Калі яму задаюць пытаньне «чаму», ён кажа: «Я так захацеў». Я абажаю такі суб’ектыўны падыход. У астатніх прэміях ёсьць складнік, што трэба «аб’ектыўна» ацаніць. Ёсьць канкурэнтная барацьба за прэмію, якая большая за гэтыя грошы. Яны таго ня вартыя, каб весьці размовы пра гэта ўсё.

Прэмія — гэта ня толькі грошы, але і нейкае прызнаньне посьпеху. Але ў выніку яно так пераліваецца з абразамі і абмяркоўваньнямі ня вельмі прыемнымі, што за прызнаньне гэта лічыць складана.

Таму прэміі мне не сымпатычныя ніякія — ані ад Лукашэнкі, ані незалежная. Як прыярытэт у мяне не стаіць. Калі можна, я вельмі прашу ня мець мяне на ўвазе, калі размова пра прэмію. Ад мяне гэта не залежыць, але я б хацеў не сутыкацца з гэтымі пытаньнямі. Крытыкаваць я таксама не хачу, я проста не хачу сутыкацца ўвогуле.

Псыхатэрапэўтка мне казала: «Андрэй, гаварыце ад свайго імя»

— Я вам паспрабавала задаць столькі пытаньняў на «паразважаць над лёсам Бацькаўшчыны», але ў мяне ўражаньне, што вы гатовыя гаварыць толькі пра сябе?

— Паслухайце, у мяне ёсьць такі пункцік, як адказнасьць за тое, пра што я гавару. Я не магу гаварыць за іншага, магу гаварыць за сябе. У мяне быў пэрыяд, калі я два гады праседзеў у крэсьле ў псыхатэрапэўта. Псыхатэрапэўтка мне казала: «Андрэй, гаварыце ад свайго імя, не кажыце за вашу жонку». Таму я навучыўся толькі пра сябе і ад сябе, я не магу сказаць, чаму той ці іншы чалавек робіць так ці інакш. Я магу пра яго расказаць, калі я яго праганю празь сябе, калі пастаўлю сябе на яго месца, пагляджу на сьвет яго вачыма. Тады я змагу яго зразумець. Але гэта ўсё роўна атрымаецца, нібыта я пра сябе распавядаю. Так.

— Псыхатэрапэўтка вам дапамагла?

— У выніку псыхатэрапіі я многа чаго разумею. Разумею матывацыю сваіх паводзінаў, страхаў і гэтак далей. Мне гэта дапамагае.

— Гэта дорага каштавала?

— Ох, дорага, але можна было дазволіць.

— І вам гэта было неабходна?

— Так.

— І гэта было зьвязана з разводам?

— У нейкай ступені так. У мяне харошыя вельмі ўзаемаадносіны з былой жонкай, цывілізаваныя, як кажуць.

У мяне ёсьць свае хібы, ёсьць свае праблемы. У мяне былі няпростыя ўзаемаадносіны з бацькам. Яны ў мяне ня склаліся ў свой час. Мне не хапала бацькі. Мне яго было мала. І мой пераезд у Прудок быў абумоўлены спробай зразумець яго, знайсьці яго, бо гэта хата, у якой ён нарадзіўся. Я нібы шукаў яго там, трошкі хаваў за размовамі пра дзядоў-бабуль, але гэта фактычна была патрэба ў бацьку. І гэта схаванае ў «Радзіве», тое, што я не прапісваў. Можа, падсьвядома я да апошняга моманту гэтага не ўсьведамляў, ужо постафактум зразумеў.

— Ён працаваў шмат?

— Ён быў начальнікам РАУС. І калі я пачынаю згадваць, то ён мяне і на работу браў, і на рыбалку браў, і ў грыбы мы там ходзім. Нібыта ўсё гэта ёсьць, і лісты я чытаю сямейныя, калі ён кудысьці зьяжджаў у камандзіроўку, пытаўся ў мамы, які памер абутку ў Андрэйкі, каб купіць сандалікі. Усё гэта ёсьць, але я не разумею, чаму я гэтага ўсяго ня помню. Чаму мне здаецца, што яго і не было. Але ён быў, і я ганарыўся ім. Я помню гэты момант, калі я дазнаўся, што мой бацька — начальнік міліцыі. Я гэта ўцяміў, і мне стала гэта важна.

«Мне не падабаецца вобраз „жанчына-мама“»

— Раскажыце пра свой Парыж. Адкуль у вас любоў да турыстычнага і тысячы мільёнаў разоў апетага месца?

— Папраўдзе, калі я толькі ехаў у гэтую сваю вандроўку па эўрапейскіх краінах, Парыж быў найменш прыярытэтным месцам. Такое несупадзеньне з «Прэм’ерай». Калі ў кнізе гэта такая Мэкка, куды герой імкнецца, то ў маёй рэальнай кнізе я туды не імкнуўся, гэта было проста адным з пунктаў. Я таксама думаў, што гэта раскручаны, заюзаны брэнд, нічога асаблівага там я для сябе не знайду. Проста паставіць галачку, што я быў у Парыжы. Я нават напачатку думаў, што калі буду ў Парыжы, ня буду спэцыяльна шукаць вядомыя месцы кшталту Эйфэлевай вежы, Нотр-Даму і падобнага.

Уключыўся ўнутраны скептык, які адрынаў Парыж. Але калі я туды трапіў, гэты скептык памёр вельмі хутка ў канвульсіях і выпусьціў рамантыка, які закахаўся ў Парыж на векі вечныя. Мая ўнутраная мэлёдыя супала з мэлёдыяй Парыжа. На ўзроўні рытму гораду, яго гуку, яго эмоцый. У мяне абсалютнае супадзеньне атрымоўвалася.

Калі я там пражыў тыдзень, у мяне зьявілася вялікае жаданьне што-небудзь рабіць у Парыжы. Мне захацелася быць якім-небудзь вінцікам-шпунцікам у гэтай сыстэме. Якую-небудзь работу выконваць там, а ня проста хадзіць. І я тады знайшоў сабе лаўку на адным бульвары і прыдумаў, што гэта будзе мой офіс, я буду прыходзіць і пісаць там тэксты ў нататніку. І што людзі, якія жывуць там побач у дамах, яны прывыкнуць да мяне, і гэта будзе, калі жыхары да чагосьці прывыкаюць, то я для іх стану часткай Парыжа. Але для рэалізацыі майго пляну не хапіла дзён.

— А што там напісалася?

— У Парыжы? У Парыжы былі з кнігі «Прэм’ера» эпізод пра пяць хвілін, калі герой і гераіня не маглі сустрэцца ў адной кватэры, таму што спалі па чарзе. Многае, што нікуды ня трапіла, ані ў кнігу, ані ў фэйсбук, многа было напісана ў Парыжы.

— Тое, што герой і гераіня ня могуць сустрэцца, неяк характарызуе вашыя стасункі з жанчынамі?

— Вось куды вы пайшлі.

— Вам для шчасьця трэба, каб было каханьне?

— Думаю, што на дадзены момант — не. У мяне няма такой патрэбы. Больш за тое, калі я толькі пераяжджаў у Прудок, у мяне было ў плянах завесьці сям’ю. Я вельмі хацеў сям’ю. Такую сапраўдную, з рытуаламі, з пажаданьнямі «дабранач», са сьвятамі агульнымі. То бок нейкай сямейнай гэтай атмасфэры хацелася.

Я калі рабіў рамонт, будаваў хату сваю, то плянаваў, што гэта будзе спальня «наша». Гэта будзе для дзяцей прастора харошая. Але потым неяк прыжыўся ўва мне гэты адзіночка. І не захацеў ён разбураць сябе.

Мне цяпер цяжка дзяліць адну прастору з кімсьці. Я не ўяўляю, што такое дзяліць разам ложак кожную ноч. Для мяне гэта цесна занадта. Мне патрэбна пэрсанальная мая прастора. Калі не мае рэчы расстаўленыя па доме, мяне гэта напружвае. Я пачынаю чакаць, калі чалавек зьедзе, каб расставіць свае рэчы на свае месцы.

Гэта складаны выпадак. Я, напэўна, ужо не магу з адным чалавекам і выключаю для сябе магчымасьць сямейнага жыцьця. Прынамсі на гэтым этапе.

— А калі Вара (дачка) да вас прыяжджае?

— Там ужо склаліся такія стасункі, так. Я яе забіраю на кожныя канікулы, у тым ліку і на ўсё лета. У яе ёсьць месца для яе ў доме. Ну, яна — так, яна змагла. Больш я нічога не хачу.

У мяне былі прапановы стварыць сям’ю.

— Якія дзяўчаты вам падабаюцца?

— Паспрабую адказаць на гэтае няпростае інтымнае пытаньне. Мне ў стасунках з жанчынамі вельмі не падабаецца тып «жанчына-мама». Я не люблю, калі я станаўлюся аб’ектам яе любові мацярынскай, калі мяне пачынаюць даглядаць.

Напэўна, каб нейкі вобраз акрэсьліць, то гэта словамі — крохкае штосьці такое, лёгкае, дасканалае. Штосьці, дзе адсутнічае сіла, нейкая моц. У чым ёсьць лёгкасьць і палёт.

«У нас ва ўсіх ёсьць комплекс віны, калі мы шчасьлівыя. І гэта няправільна»

— Адкуль у вас такое выдатнае пачуцьцё гумару?

— Я ня комік. Але я вельмі люблю вясёлых людзей. Калі мяне папрасіць назваць любімых актораў, я назаву абавязкова вясёлых людзей на экране. Кшталту Джыма Кэры, альбо ёсьць такая мая любімая Фіёна Гардон. Яе ніхто ня ведае. Гэта актрыса, якая здымаецца ў бэльгійска-францускіх фільмах, абсалютна абсурдных. Яна вельмі сьмешная, я яе абажаю.

Я кіно люблю больш за літаратуру. Я абсалютна ўсё люблю глядзець. У мяне быў пэрыяд, калі я глядзеў аднаго Фэліні. Я абажаю фільмы Кіры Муратавай. Гэта супадзеньне нейкае з тым, што ўва мне. Харошую клясыку люблю кшталту Хічкока.

Мой самы любімы фільм вельмі просты — «Сад», славацкага рэжысэра Марціна Шуліка. Такая прыпавесьць, вельмі прыгожа зробленая. Даволі просты і не прэтэндуе на асаблівую ўвагу, але для мяне пакуль ніхто не зрабіў лепей за гэты фільм.

— Вы верыце ў Бога?

— Калі навальніца, то я веру. А калі бязьветрана, то пачынаю сумнявацца. Я не антырэлігійны прапаведнік, але да рэлігіі ў мяне стаўленьне як да культурнага коду. Для мяне рэлігія — гэта культура. У мяне дома вісіць абраз Дзевы Марыі, які мая бабуля прывезла. І для мяне гэта каштоўная рэч менавіта таму, што гэта бабуля прывезла, і гэта важны аб’ект у любой хаце традыцыйнай.

— Будучыня вас натхняе ці палохае?

— Я пасьлязаўтра палячу ўпершыню на самалёце — і баюся, што мая будучыня скончыцца на гэтым.

— Баіцеся ляцець на самалёце?

— У мяне аэрафобія, я баюся залезьці на дах сваёй хаты. У мяне быў пэрыяд, калі я пераадолеў гэты страх. Я пра гэта нават радасна пісаў у фэйсбуку, што «ўра, я на любой вышыні магу быць сабой». Але гэта быў эфэкт аднаго дня. Цяпер я зноў баюся вышыні.

Я палячу ў Парыж, там пабуду некалькі дзён. А потым буду вяртацца аўтобусамі і затрымаюся ў Празе да канца зімы.

Мне проста хочацца на месяц куды-небудзь зьехаць, пераключыцца, мне патрэбна зьмяніць дэкарацыі. І люты — найлепшы месяц для гэтага. Дома ўсё роўна няма чаго рабіць. Такі мёртвы сэзон. Гэта час, які тут я губляю, магу яго выкарыстаць лепш.

— Будзеце пісаць?

— Калі захочацца, буду. Спэцыяльна не пляную.

— У вас няма аніякіх абавязкаў ні перад кім?

— Я ня ведаю, хто быў лепшы псыхатэрапэўт, мая псыхатэрапэўтка Лера ці Аляксандра Дынько.

— Гэта вельмі лёгкае жыцьцё — вось так зьняцца і некалькі тыдняў правесьці ў гарадах, пра якія іншыя людзі толькі мараць.

— Квіток у Парыж каштуе 35 эўра па акцыі нашай дарагой ацечасьцьвеннай кампаніі. Гэта вельмі танна, і любы чалавек можа сабе гэта дазволіць. Але ў нас ва ўсіх ёсьць комплекс віны, калі мы шчасьлівыя. І гэта няправільна. Гэта камуністычнае штосьці такое, што мы мусім пакутаваць, «укалываць» і не дазваляць сабе лёгкага жыцьця. А я сабе дазваляю лёгкае жыцьцё. Для мяне прыярытэт — кайф. Не наркотык, а атрымоўваць кайф ад жыцьця.

У нас ва ўсіх ёсьць комплекс віны, калі мы шчасьлівыя. І гэта няправільна.

Тое ж самае ў тэкстах сваіх. Я не мяняю стыль сваіх тэкстаў таму, што мне хтосьці штосьці сказаў ці параіў. Я раблю гэта, таму што мне цікава працаваць у новым стылі, іншым зусім. Я раблю таму, што мне нецікава доўга, нудна рабіць адно і тое ж, генэраваць адзін і той жа прадукт. Я люблю зьмены.

— Як жа тады закладзенае ў нацыянальны код жаданьне і абавязак гараваць? Гэта было да камуністаў.

— Я не адчуваю віны за тое, што мне лёгка. Я імкнуся да лёгкасьці, да камфорту. Пры гэтым у мяне даволі высокія патрабаваньні да сябе. Гэта ня значыць усёдазволенасьць. У мяне ёсьць шмат забаронаў у адносінах зь людзьмі, у паводзінах, у публічным пазыцыянаваньні сябе. Але ўсё роўна я стараюся, каб калі выключыць усё забароненае, было кайфова.

— Што яшчэ робіць вам кайфова?

— Я люблю новае, асабліва апошнім часам. Люблю ламаць сам сябе ў некаторых момантах. Што для мяне ўсталявалася, што я безагаворачна прымаю, узяць і хакнуць. Вось гэта я люблю.

— І што яшчэ апошнім часам хакнулі?

— Кніга тая ж, «Прэм’ера». Жоўтыя штаны купіў. Хоць ніколі не любіў жоўтага колеру.