Прафэсар Бандажэўскі: Дзеці «дзяцей Чарнобылю» больш уразьлівыя да радыяцыi

Усе беларусы — ахвяры Чарнобыля.

Нават калі чалавек жыве за тысячу кіламетраў ад Чарнобыльскай зоны, але ўжывае прадукты, вырашчаныя на забруджанай тэрыторыі, ён назапашвае радыяцыю, паведамляе «Радыё Свабода».

Прафесар Юры Бандажэўскі, які пасля турэмнага зняволення з’ехаў з Беларусі, прадставіў вынікі маніторынгу радыеактыўнасці і стану здароўя дзяцей з раёнаў Украіны, што прылягаюць да Чарнобыльскай зоны адчужэння. Пра беларускую частку зоны такіх даследаванняў няма.

У выніку чарнобыльскай катастрофы пацярпела ўся Беларусь, наступствы аварыі дагэтуль не пераадоленыя. Да таго ж праблемы Чарнобылю ў Беларусі замоўчваюцца. Ніякія сур’ёзныя навуковыя і медыцынскія даследаванні, у адрозненне ад Украіны, не праводзяцца.

Пра гэта сказаў прафэсар Юры Бандажэўскі, былы рэктар Гомельскага медінстытуту, падчас онлайн-канферэнцыі, прысвечанай 33-й гадавіне аварыі на ЧАЭС.

Прафесар, доктар медыцынскіх навук Юры Бандажэўскі ўжо больш за 10 гадоў жыве і працуе ва Украіне, ачольвае каардынацыйны аналітычны цэнтр «Экалогія і здароўе». Ён прадставіў вынікі маніторынгу радыеактыўнасці і стану здароўя дзяцей з раёнаў Украіны, што прылягаюць да Чарнобыльскай зоны адчужэння.

Цяперашняя сітуацыя горшая, чым адразу пасля аварыі

Цягам 2013–2018 гадоў было абследавана 10 тысяч дзяцей і 500 цяжарных жанчын у Іванкаўскім і Палескім раёнах Кіеўскай вобласці Украіны. Вынікі даследавання несуцяшальныя, кажа прафесар Бандажэўскі.

· Неспрыяльная дынаміка раку шчытападобнай залозы ў дарослых — у Кіеўскай вобласці на 100 тысяч чалавек фіксуецца 15 выпадкаў раку (у той час як у цэлым ва Украіне 8 выпадкаў).

· Істотна павялічылася колькасць выпадкаў раку малочнай залозы ў забруджаных раёнах. У Кіеўскай вобласці — 63 выпадкі раку малочнай залозы на 100 тысяч жанчын, у цэлым па Украіне — 42 выпадкі на 100 тысяч. Прычым гэтае даследаванне праведзена Інстытутам раку Украіны.

· Структурныя парушэнні функцый шчытападобнай залозы зафіксаваныя ў 10% абследаваных дзяцей (выкарыстоўваўся мэтад УГД).

· Калі пачалі ацэньваць гарманальны фон, частата парушэнняў у дзяцей вырасла да 40% (у Палескім і Іванкаўскім раёнах)

· 35% дзяцей маюць парушэнні ў структуры печані.

· Па выніках электракардыяграфічнага абследавання парушэнні сардэчнай дзейнасці і сардэчнага рытму выяўлены ў 80% дзетак.

Даследчыкі, медыкі ацэньвалі ўплыў цэзію на фізічнае развіццё дзяцей.

«Зарэгістраваны факт, што маленькія дзеці (да 5 гадоў) маюць больш радыенуклідаў у арганізме, чым старэйшыя дзеці. І тлумачыцца гэта тым, што малыя спажываюць больш малочных прадуктаў. Малако — асноўны прадукт харчавання ў тым рэгіёне, праз беднасць людзі ўжываюць даволі шмат малака. Норма ва Украіне па цэзіі ў малацэ — да 100 бекерэляў цэзію на літар. Аднак любая колькасць цэзію ў малацэ небяспечная для людзей», — тлумачыць прафесар Юры Бандажэўскі.

Дзеці другога паслячарнобыльскага пакалення больш уразлівыя, чым іхныя бацькі

Самая трывожная выснова, на думку Бандажэўскага, — што дзеці другога постчарнобыльскага пакалення больш уразлівыя, чым іхныя бацькі. І ў іх выявілі больш сур’ёзныя парушэнні, чым у бацькоў, якія нарадзілася адразу пасля Чарнобылю.

«У дзяцей другога паслячарнобыльскага пакалення парушаная рэгуляцыя метабалічных функцый арганізма. Арганізм рэагуе нават на невялікую колькасць радыенуклідаў, на любыя стрэсавыя рэакцыі рэзкім павелічэннем гамацыстэіну. А гэтыя парушэнні выклікаюць змяненні ў жыццёва важных органах, цэнтральнай нервовай сістэмы, у гіпофізе, шчытападобнай залозе.

Дзеці больш уразлівыя да радыяцыі, чым іх бацькі. Бацькі, якія атрымлівалі больш радыяцыі, былі больш абароненыя, таму што рэзістэнтнасць арганізма была ў іх актыўнейшая, чым у нашчадкаў. А дзеці цяпер з больш сур’ёзнымі паталогіямі», — падсумоўвае Бандажэўскі.

Адкуль цяпер паступае радыяцыя?

Хоць пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС прайшло ўжо 33 гады, найперш радыяцыя паступае ў арганізм чалавека з прадуктамі харчавання, якія вырошчваюцца на забруджаных тэрыторыях.

На другім месцы — драўніна, бо ў сельскай мясцовасці людзі паляць у печы дровамі, а дровы, на думку Бандажэўскага, гэта міні-рэактары.

Таксама ў якасці ўгнаенняў людзі выкарыстоўваюць попел, і потым садавіна і гародніна, якая вырошчваецца на агародах, мае вялікі ўзровень радыяцыі.

Прафесар Бандажэўскі адзначыў і яшчэ адзін трывожны фактар, які «выбухнуў» літаральна днямі: пажары на Альманскіх балотах у Столінскім раёне распаўсюджваюць радыяцыю на тэрыторыю ўсёй краіны.

«Лясныя пажары з’яўляюцца адным з важных фактараў паступлення радыенуклідаў у арганізм чалавека», — падкрэсліў прафэсар.

У Беларусі сур’ёзныя навуковыя даследаванні не праводзяцца

На думку прафесара Бандажэўскага, у Беларусі сітуацыя можа быць значна горшай, чым ва Украіне.

«Радыяцыйная нагрузка на дзетак Украіны была меншай, чым на беларускіх дзетак. Калі мы знайшлі такія сур’ёзныя паталогіі ва ўкраінскіх дзяцей, я цудоўна разумею, якія вялікія змены могуць быць у беларускіх дзяцей. Гэта маё меркаванне, бо афіцыйнай інфармацыі я атрымаць не магу.

Але беларускім дзеткам цяжэй, чым украінскім. Яшчэ калі я працаваў у Беларусі, мы вывучалі змяненні гарманальнага фону ў дзяўчатак Буда-Кашалёўскага раёну. І ўжо тады прагназавалі, што пры такіх сур’ёзных парушэннях гарманальнага фону, якія мы выявілі, у будучыні ні пра якую нармальную цяжарнасць ці пра зачацце дзіцяці ня можа быць гаворкі», — кажа Бандажэўскі.

На думку прафесара, уся тэрыторыя Беларусі без выключэння пацярпела ад Чарнобылю. Прадукты з забруджаных тэрыторый паступалі ва ўсе рэгіёны Беларусі, бруднае мяса і малако змешвалі з чыстым. Да таго ж адбывалася міграцыя насельніцтва.

«Ахвярамі Чарнобыля з’яўляюцца людзі, якія атрымліваюць радыеактыўныя элементы чарнобыльскага паходжання. Усе беларусы — ахвяры Чарнобыля. Нават калі чалавек жыве за тысячу кіламетраў ад Чарнобыльскай зоны, але ўжывае прадукты, вырашчаныя на забруджанай тэрыторыі, ён назапашвае радыяцыю.

Да таго ж у Беларусі замоўчваецца праўда пра Чарнобыль. Не праводзяцца сур’ёзныя навуковыя і медыцынскія даследаванні. Дый цяпер няма каму вывучаць праблему. У 1990-я я быў самым маладым даследчыкам, а мне ўжо сёмы дзясятак», — кажа Бандажэўскі.

Міжнародная кампанія R-NOX, якая мае сядзібу ў Мінску і большай часткай працуе ў Беларусі, распрацоўвае прылады для глабальнага экалагічнага маніторынгу. Адна з такіх прыладаў — дазіметар ZIVE. На фота — дызайнер Сяргей Гарашын праводзіць тэст ZIVE

Як засцерагчыся ад радыяцыі?

На думку Юрыя Бандажэўскага, захады абароны ад радыяцыі павінны быць гарантаваныя дзяржавай. А дзяржава праблему замоўчвае.

Таму народ павінен абараняцца сам. Прафесар назваў некалькі асноўных чыннікаў:

чыстыя прадукты;

дыспансерызацыя;

кантроль за ўтрыманнем радыенуклідаў, наяўнасць у насельніцтва прыбораў кантролю;

даступнасць лабараторных даследаванняў;

перагляд нормаў.

«90–95 бекерэляў на літар малака — гэта норма? Гэта злачынства! Такой нормы не павінна быць», — перакананы прафесар Юры Бандажэўскі.

Юры Бандажэўскі — сусветна вядомы спецыяліст у галіне радыяцыйнай медыцыны, доктар медыцынскіх навук, прафесар, сапраўдны чалец Нью-Ёркскай акадэміі навук. Працаваў рэктарам Гомельскага дзяржаўнага медінстытуту, вывучаў негатыўнае ўздзеянне малых доз радыяцыі на арганізм. У 1999 годзе быў зняты з пасады, арыштаваны праз падазрэнні ў атрыманні хабару і асуджаны. Праваабаронцы прызналі Бандажэўскага палітвязням. Паводле іх ацэнкі, сапраўднай прычынай арышту навукоўца стала ягоная нязгода з палітыкай беларускіх уладаў у пераадоленні наступстваў аварыі на ЧАЭС. Пасля ўмоўна-датэрміновага вызвалення ў жніўні 2005 году Бандажэўскі пакінуў Беларусь. Спачатку з’ехаў у Францыю, цяпер жыве і працуе ва Украіне.