Сучасны беларускі рыцар: Калі бяру ў рукі меч — адразу адчуваю сувязь з продкамі

Выпускнік гістфаку распавёў пра патрыятызм і ўнутраную свабоду.

Рыцары існуюць. Як і раней, сёння яны б’юцца на мячах, шаблях і дзідах. А яшчэ шануюць гісторыю ды распавядаюць пра яе дзецям і дарослым. Адзін з такіх сучасных рыцараў — Юры Усціновіч, піша «Новы Час».

«Я прафесійны разгільдзяй вышэйшага гатунку. Такім трэба ўрадзіцца і шліфаваць гэты талент цягам жыцця», — аджартоўваецца Юры на пытанне, кім найперш ён сам сябе лічыць. Бо выбраць ёсць з чаго: мае гістарычную адукацыю, выкладаў ва ўніверсітэце, займаецца гістарычнай стылізацыяй эпохі Сярэднявечча і Новага часу, піша вершы і казкі, выступае маршалкам на традыцыйных беларускіх вяселлях ды вядоўцам на рыцарскіх турнірах, працуе намеснікам дырэктара па развіцці ў этнакраме «Рагна».

Юры Усціновіч. Фота Рыгора Ліўшыца

«Тры каласкі», «склеенае» сала і адваяваны хутар

Юры нарадзіўся ў гарадку Дзісна, што на Віцебшчыне, у дзяцінстве багата часу бавіў у бабулі на хутары і памятае ад яе шмат гісторый.

— Саветы так іх абклалі падаткамі на хутары, што пасля ўсіх выплатаў есці не было чаго. Пасля таго, як убіралі калгаснае поле, яны ўначы хадзілі і шукалі там каласкі. Мяжа была бачная з хутара. Па дзіцячых уражаннях бабулі, польскія памежнікі былі прыгожыя, з бліскучымі гузікамі, выкшталцоныя. А пасля прыйшлі Саветы — усе нейкія абадраныя, закарэлыя. Хоць за польскім часам жылі небагата, але была свая зямля, у крамах было ўсё. Але праз два тыдні пасля «ўз’яднання» ўсё знікла. Была яшчэ вясёлая гісторыя: прыйшоў чырвонаармеец і кажа: «Навошта вы сала склейваеце?» Аказваецца, у БССР такога тоўстага сала не бачылі.

Падчас вайны, распавядала бабуля Юрыя, немцы частавалі дзяцей шакаладам, а вось горш за партызанаў не было нічога.

— А ў савецкія часы дзеда не маглі выжыць з хутара. І святло яму не праводзілі, і што толькі ні рабілі. Як пачалася вайна, дзеда не паспелі мабілізаваць і, паколькі ён быў на акупаванай тэрыторыі, саслалі ў Сібір, дзе ён прабыў да 1949 года. Выжыў там толькі дзякуючы таму, што быў цесляром. Усе хварэлі на цынгу, а ён працаваў з дошкамі і жаваў смалу з дрэваў. Па вяртанні калгас і саўгас заворвалі поле пад самыя сцены хаты, а дзед уначы выкопваў нейкія дрэўцы і кусцікі і засаджваў імі поле, і трактары не маглі за іх праехаць. Пасля смерці Сталіна яго пакінулі ў спакоі.

Фотa: novychas.by

Аднавіў зрок і працягнуў справу брата

— У дзяцінстве я ледзь не страціў зрок. Калі мне было два гады, выявілася, што я не бачу далей за выцягнутую руку. Да таго ж у мяне была касавурасць. Трэба было рабіць аперацыю, але доктарка сказала: «Давайце паспрабуем яго выцягнуць». І мне сказалі, якія практыкаванні рабіць, мама са мной займалася, раз на месяц вазіла правяраць зрок. Я пасля хадзіў у акулярах і, як усе ў той час, марыў стаць касманаўтам. Але з мяне смяяліся: якім касманаўтам, ты нават машынай кіраваць не зможаш. Аднак дзякуючы практыкаванням мой зрок палепшыўся: да школы я ўжо мог чытаць, а ў дзявятым класе зняў акуляры. Касманаўтам, канешне, не стаў, але машынай кірую.

Гэтая гісторыя навучыла Юрыя ўпартасці. Але, зазначае ён, калі ў абяцаннях іншым людзям ён зробіць усё, каб не падвесці, то змагацца з самім сабой і сваімі слабасцямі — цяжэй за ўсё.

Фотa: novychas.by

Пэўна, рыцарства — гэта ўнутраны стан, які абавязвае прытрымлівацца свайго ўмоўнага «кодэкса годнасці». Гэтая рыса праявілася яшчэ тады, калі Юры абіраў прафесію, праўда, сваю ролю адыграў трагічны выпадак. У хлопца быў старэйшы брат, які ў многім быў для яго прыкладам, захапіў яго чытаннем і любоўю да гісторыі. Паступіўшы праз шалёны конкурс на гістфак і адвучыўшыся на першым курсе, ён паехаў у будатрад і там загінуў. Для Юрыя скончыць гістфак за брата стала справай гонару.

«Хвароба патрыятызму»

— Калі я бяру ў рукі халодную зброю, у мяне адразу ёсць нейкае ўнутранае адчуванне, як з ёй працаваць, і менавіта праз гэта я адчуваю сувязь з продкамі. Напрыклад, з агнястрэльнай зброяй такога няма, — кажа Юры.

Бадай, дзякуючы гэтаму ён на сёння — адзін з вядомых арганізатараў і ўдзельнікаў сярэднявечных рыцарскіх баёвак. А яшчэ некалькі разоў на месяц з аднадумцамі знаходзіць час, каб узяць даспехі, зброю і паехаць у якую-небудзь школку распавядаць дзецям пра тое, якая багатая і цікавая ў нас гісторыя, і паказаць, як маглі біцца ваяры на нашых землях у часы Вялікага Княства Літоўскага.

— Для мяне гэта — спосаб даць выйсце «хваробе патрыятызму» і вельмі відовішчна паказваць, якая ў нас культура і чаму варта яе шанаваць. Бо людзі мала ведаюць і мала цікавяцца сваёй гісторыяй, большасці ўсё роўна, — тлумачыць Юры. — І, хто ведае, можа, дзякуючы нам да кагосьці тая бацыла і прычапілася.

Фотa: novychas.by

З найбліжэйшых праектаў Юрыя — трэніроўкі па шабельным фехтаванні на базе спартовага клуба «Волат». На заняткі яшчэ можна запісацца: узрост — ад 14 гадоў і вышэй без абмежаванняў (калі, канешне, дазваляе фізічная форма), полавая прыналежнасць не мае значэння.

Жаданне завязаць са стылізацыяй узнікала некалькі разоў. Аднак магчымасць даводзіць да людзей каштоўнасць нашай гісторыі і культуры, папулярызаваць іх, урэшце перамагала. І цяпер Юры кажа, што, хаця абставіны ў краіне засталіся ранейшыя, адбыліся змены ўнутры грамадства. Калі яшчэ 10 гадоў таму можна было сустрэць варожае стаўленне да беларускай мовы, то цяпер прыходзіць разуменне, што мова — гэта важна. Больш за тое: павялічылася колькасць людзей, якія свядома размаўляюць па-беларуску і не ведаюць адзін аднаго!

— Раней нас у школах баяліся прымаць — як бы чаго не выйшла. А потым я пазнаёміўся з праваслаўным бацюшкам з Вілейскага раёна, айцом Ігарам. Хаця ў мяне было такое стаўленне да праваслаўных, што гэта праваднікі рускага патрыятызму ў адмоўным сэнсе. Але я зразумеў, што царкоўная іерархія проста не дазваляе праявіцца беларускаму патрыятызму, хаця ён ёсць, і вельмі моцны. І гэты бацюшка сказаў у сваім прыходзе, што мы прыедзем. Потым ён перадаваў нас «з рук у рукі» іншым святарам. Дзякуючы гэтаму ў нас адбылося з дзясятак паездак па Беларусі.

Фота minsknews.by

Свабода ў рэзервацыі

— Ёсць стэрэатып, што беларуская культура — сялянская. Але мы паказваем, што былі розныя саслоўі, і ўсе яны мелі сваю культуру. І паступова да людзей прыходзіць усведамленне, што без ведання сваёй гісторыі і культуры нічога не атрымаецца. Як бы пафасна гэта ні гучала, але гісторыя для народа — як карані для дрэва. Калі яна ёсць, значыць, народ будзе развівацца. Дрэва без каранёў засохне, а этнас без ведання сваёй гісторыі загіне, — разважае Юры.

Нават у 1990-я гады, ужо стаўшы студэнтамі гістфаку, патрабуючы выкладання па-беларуску і па-беларуску ж адказваючы, паміж сабой Юры з сябрамі размаўлялі па-руску. Але калі ён трапіў па размеркаванні выкладаць у Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт, для яго сталася шокам, што старэйшыя калегі-выкладчыкі і ў жыцці гавораць па-беларуску. Другім крокам да беларускай мовы стала паездка на працу ў Нямеччыну: каб адрознівацца ад рускіх, якія паводзілі сябе там не лепшым чынам, Юрась з паплечнікамі вырашыў размаўляць беларускаю.

Фотa: novychas.by

— Але па вяртанні было складана размаўляць на вуліцы, у краме, у аптэцы. Напэўна, сучаснай моладзі лягчэй, а нам былі ўбітыя ў галовы комплексы. Але пачаў спрабаваць — і цяпер у мяне з гэтым праблем няма. А яшчэ мне пашчасціла сус¬трэць сваю палову, якая таксама размаўляе беларускай. І цяпер у сям’і ў нас усё на беларускай мове, і дзеткі растуць, і з намі таксама гавораць па-беларуску.

Хаця на вуліцы з рускамоўнымі людзьмі дзеці Юрася могуць без праблем гаварыць і па-руску. На пытанні, чаму астатняя большасць размаўляе па-іншаму, дзецям тлумачаць: мы такім чынам шануем культуру і памяць нашых продкаў.

Фотa: novychas.by

Юры прызнае, што беларускамоўныя беларусы знаходзяцца нібыта ў рэзервацыі. Тым не менш, ён кажа, што пачуваецца значна больш свабодным, чым вялікая колькасць суайчыннікаў.

— Поўнасцю свабодным у цяперашняй палітычнай сітуацыі я адчуваць сябе не магу. Але, як бы пафасна гэта ні гучала, у мяне ёсць нейкая ўнутраная свабода.