У Беларусі пройдзе Litvak Klezmer Fest

Хто такія клезмэры і пры чым тут спадчына ВКЛ.

Клезмэр — традыцыйная народная музыка ўсходнеславянскіх яўрэяў. Зазвычай клезмэры гралі на вясельлях ды іншых традыцыйных яўрэйскіх абрадах. Цяпер гэта буйны музычны рух, які абмінуў сучасную Беларусь. Чаму, распавядае «Радыё Свабода» музыка Віктар Шалкевіч.

Клезмэры — гэта яўрэйскія музыканты, а літвакі — яўрэі, якія жылі на землях Вялікага Княства Літоўскага і ў суседніх рэгіёнах. Зразумела, на іх музыцы не магла не адбіцца мясцовая культура, як і на ёй — традыцыі клезмэраў.

«Клезмэры гралі на скрыпках, клярнэтах, бубнах, кантрабасе, цымбалах. Яны гралі на яўрэйскіх урачыстасьцях. Клезмэрам трэба быць па паходжаньні», — расказвае Віктар Шалкевіч, які грае, сярод іншага, клезмэр.

Клезмэры добра ведалі беларускія песьні

Пры гэтым клезмэры ведалі ня толькі традыцыйную яўрэйскую музыку, але і беларускую, бо культуры не былі ізаляваныя, яны разьвіваліся разам. На клезмэраў адмыслова не вучылі, але музыцы мог навучыць бацька — сына. Такім жа чынам у спадчыну часьцяком перадаваўся інструмэнт.

Клезмэры гралі капэляй — па 4–5 чалавек. Паколькі такая капэля была ня ў кожным мястэчку, то музыкі часта вандравалі і выступалі на сьвятах у розных месцах.

«Запрашалі і клезмэраў на беларускія сьвяты, яны выдатна ведалі народную беларускую музыку, а беларусы з задавальненьнем скакалі „Кракавяк“ і „Каробачку“. Яшчэ не зразумела, хто напісаў тую „Каробачку“, але гэта дакладна не расейская песьня», — кажа Віктар Шалкевіч.

Клезмэры маглі сыграць і «Лявоніху», а маглі дадаць у гэтую кампазыцыю свае апрацоўкі.

Традыцыя зьнікала некалькі стагодзьдзяў

Клезмэрская музыка, як і яўрэйская культура, разьвівалася на землях былога ВКЛ і пасьля анэксіі іх Расеяй. У расейскай імпэрыі яўрэі жылі пад сацыяльным і нацыянальным уціскам, іх правы абмяжоўваліся шматлікімі царскімі ўказамі і цыркулярамі. Існавала «мяжа яўрэйскай аселасьці» — яўрэям дазвалялася жыць толькі ў заходніх губэрнях — фактычна, на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай.

Яўрэйскія традыцыі — рэлігійныя, сацыяльныя, культурныя — пачалі імкліва зьнікаць пасьля бальшавіцкага перавароту, бо не адпавядалі духу новага «сацыялістычнага» грамадзтва.

Незваротныя страты яўрэйская культура зазнала ў выніку Галакосту падчас Другой усясьветнай вайны, паваеннага дзяржаўнага антысэмітызму ў СССР, эміграцыі.

«Цікавасьць да іншай культуры заўжды ёсьць. У Эўропе шмат музычных гуртоў, якія граюць клезмэр, ёсьць шмат выдатных ансамбляў у ЗША, бо туды была вялікая хваля эміграцыі. У Ізраілі шмат клезмэраў, у Польшчы. Гэта даніна культуры, якая была. Самыя цікавыя клезмэры граюць у Польшчы, Румыніі, Аўстрыі», — кажа Віктар Шалкевіч.

На ягоную думку, на сёньня аўтэнтычных выканаўцаў клезмэру няма, бо традыцыя зьнікла, але ёсьць удалы працяг гэтай культурнай традыцыі шмат у якіх краінах.

Litvak Klezmer Fest — спроба адрадзіць у Беларусі клезмэрскую музыку, бо на сёньня гуртоў, якія б гралі ў такім стылі, няшмат. На фэстывалі выступяць беларускія выканаўцы: «Minsk Klezmer Band» і Гомельскі ансамбль яўрэйскай музыкі.

Арганізатары абяцаюць шмат замежных музыкаў: Дзмітрый Zisl Слеповіч, дасьледчык яўрэйскай музыкі і заснавальнік Minsker Kapelye і Litvakus, а таксама Саша Лур’е, якая выконвае песьні на ідыш. Фэст пройдзе 7–8 лістапада ў прасторы ОК-16, уваход вольны.