«Выражала протест при помощи сладостей»

Рассказ 75-летней жительницы Жодино, которая прославила белорусскую пастилу.

Пенсионерка Ираида Миско из Жодино недавно стала знаменитой на весь байнет. Женщину осудили за то, что она «протестовала зефиркой».

На акции протеста в родном городе Ираида Васильевна выходит регулярно — даже если стоять приходится в одиночку. О том, зачем ей все это, боится ли она попасть на «сутки» и действительно ли в официальном протоколе фигурировала пастила — в беседе c журналистами tut.by.

«Нашыя дзеці і ўнукі кроўю расплочваюцца за абыякавасць майго пакалення»

Ираиде Васильевне 75 лет, она пенсионерка. На акции протеста женщина выходит регулярно: по воскресеньям — сама, по понедельникам — с другими бабушками и дедушками. Но, признается собеседница, на самом деле она выражала свой протест задолго до августовских событий.

— Гэта быў канец 1980-х. Майго сына затрымалі ў паходзе на Курапаты, — начинает свой рассказ Ираида Васильевна. — Чаму ён туды пайшоў? Таму што некалі бацька майго мужа і дзед былі аб’яўлены ворагамі народа і загінулі. То бок гэта гісторыя нашай сям'і. Пасля арышту сына пачалі пераследваць — навад давадзілі да парткама справу аб яго выключэнні з універсітета. Мне потым расказваў яго аднакурснік, які прыязджаў да нас, што калі сын выходзіў з экзаменаў, у яго ваніты пачыналіся — так яго прэсавалі. Але я аб гэтым даведалася толькі к канцу навучальнага года.

Женщина поясняет, что преследовали не только ее сына: «Тады шмат каго затрымалі — і журналістаў, і мастакоў, і студэнцкую моладзь. І пачалося: усіх, хто навучаўся — з вузаў, усіх, хто працуе — з працы». Эта история не оставила Ираиду Васильевну равнодушной: в 1989 году она поехала в Дом литератора и подала заявление на вступление в Белорусский народный фронт «Адраджэнне».

— Калі адбыліся першыя выбары (имеются в виду выборы в 1994 году. — Прим. ред.), мы з сябрамі па БНФ пайшлі назіральнікамі — «закрылі» больш за 30 участкаў. Дарэчы, тады назіральнікі лічілі галасы разам з камісіяй. І потым мы рабілі шмат працы: разносілі ўлёткі, газеты, арганізоўвалі пікеты. Мяне нават затрымлівала міліцыя — калі мы праводзілі альтэрнатыўныя выбары, — вспоминает пенсионерка. — Карацей кажучы, я ўжо даўно разумела, што адбываецца ў краіне. І ніколі я не галасавала за гэтага чалавека (Александра Лукашенко. — Прим. ред.).

Выборы президента Ираида Васильевна постоянно бойкотирует. Не была на избирательном участке и в этом году: «Разумела, што гэта ўсё пустое». Протестовать против результатов выборов тоже не собиралась. Но потом узнала, что происходит на белорусских улицах, и поняла, что не может молчать.

— Я ўсё гэта (насилие. — Прим. ред.) бачыла ў інтэрнэце, сядзела дзень і ноч тут і плакала. Ведаеце, цяжка гэта асэнсоўваць і казаць, але гэта так: нашыя дзеці і ўнукі кроўю расплочваюцца за абыякавасць майго пакалення. Таму калі праз некалькі дзён пасля выбараў наш мэр сказаў, што людзі могуць свабодна збірацца, я ўзяла свае бел-чырвона-белыя сцягі (яны ў мяне з 1990-х гадоў ляжаць, адзін нават з аўтографам Зянона Пазняка), села ў таксі і прыехала на плошчу.

Я пабачыла столькі людзей — маладых, прыгожых, разумных! Народ прачнуўся. Калі б так было ў 1996-м ці 2000 годзе, мы б ужо былі ў Еўропе.

«Сказалі, што пратэставала зефіркай»

Сейчас Ираида Васильевна выходит на митинги регулярно. Дается ей это непросто — один раз даже пришлось вызывать скорую: «Міліцыянт бег некага захопліваць за маёй спінай — і так мне „двінуў“, што я ўпала на асфальт. Мяне людзі выхапілі, сталі абліваць вадой. Я дыхаць не магла, у мяне сардэчны спазм быў». Но пенсионерку трудности не останавливают: каждое воскресенье она выходит в город и поднимает бело-красно-белый флаг.

— А ў апошні раз, на збор пенсіянераў, нехта прынёс пасцілу — бел-чырвона-белую, на доўгай палачцы. Дык вось за яе мяне вызвалі ў суд — сказалі, што пратэставала зефіркай, — со смехом рассказывает собеседница.

Это не шутка: один из протоколов, составленных на Ираиду Васильевну, действительно составлен за пастилу. Если точнее — за участие в несанкционированном массовом мероприятии, на котором она, по версии правоохранительных органов, выражала протест при помощи сладостей.

Всего протоколов по статье 23.34 было шесть. Их итогом стал суд, на котором пенсионерке присудили штраф в 20 базовых — 540 белорусских рублей, что немногим меньше, чем ее ежемесячная пенсия. Конечно же, белорусы не оставили женщину в беде и массово предлагают помочь ей с оплатой этого штрафа. Но Ираида Васильевна настойчиво отказывается: говорит, пусть высчитывают из гособеспечения.

— Я была, можна сказаць, у шоку, — описывает свои эмоции от суда собеседница и поясняет, что дело не только в «зефирке». — На паседжанні паказвалі запісы з камер — магазіна і міліцыянтаў. Апошнія здымалі, седзячы ў машыне. Запіс адбываецца, а яны каментуюць:

— Дзе гэтая бабка-фашыстка?

— А вон ідзе! — І тут на экране я паяўляюся, сцяг разгортваю і стаю. — Глянь, гітлераўскі сцяг!

Ну, уяўляеце сабе, якія пачуцці? Я была ніякая. І нават зараз не магу знайсці словы, каб неяк гэта ахарактэрызаваць.

Усё жыццё я ставілася да міліцыі добра. Аднак зараз усё змянілася. Адзін з міліцыянтаў, калі прыносіў мне позву, сказаў: міліцыю і паліцыю ва ўсіх краінах не любяць, бо гэта карны орган. Як гэта так? Я вось усё жыцце лічыла, што гэта орган не карны, а праваабарончы. На судзе, калі я прыпомніла яму гэтую фразу, ён сказаў: мы з вамі яшчэ пагутарым.

А через несколько часов после завершения заседания в квартиру Ираиды Васильевны постучали.

— Адчыняю, а ў мяне ад дзвярэй да паштовых скрынь стаяць людзі ў цывільным. Той, што бліжэй, працягвае паперку, падпісаную генеральным пракурорам. «Читайте, читайте, мы спешим!» Увайшлі з ператрусам, агледзелі ўсе пакоі, шуфлядкі, антрэсолі, апісалі ўсю квартэру. Доўга разглядалі маю бібліятэку — яна ў мяне багатая, БЧБ-сцягі. Потым заявілі, што забяруць мой камп’ютар — каб паглядзець, што ў мяне за перапіска ў тэлеграме. А няма ў мяне тэлеграма! Усё роўна забралі. Абяцалі ў панядзелак вярнуць. І што вы думаеце? Вяртаюць да сённяшняга дня.

«Гэта такі сорам і абсурд!»

— На ўсе мітынгі я хадзіла з пластыкавым пакетам: там у мяне ляжыць бялізна, мыла, шчотка, паста, тапачкі. І нават на суд ездзіла з гэтым пакетам! — Так Ираида Васильевна отвечает на вопрос, не страшно ли было получить «сутки». — Я ўсё падрыхтавала, каб, калі забяруць, было ўва што пераапрануцца. Страху ў мяне няма. Ды і які можа быць страх у чалавека, які з 1990-х гадоў пад прэсам?

К слову, ближайшее время женщину ждет еще один суд: на нее составили еще два протокола. Ираида Васильевна признается: ей очень обидно.

— 38 год я працавала ў Інстытуце земляробства і раслінаводства пры НАН (наша собеседница — кандидат сельскохозяйственных наук. — Прим. ред.). Праца складаная і цяжкая — у зямлі праца. Дык вось я думаю: што яны, міліцыянты, за сваё жыццё зрабілі? Ні ў полі не працавалі, ні на трактары. А мной, чалавекам, адпрацаваўшым з дасягненнямі, камандуюць, куды мне ісці і што мне рабіць. Гэта такі сорам і абсурд!

Однако ни это, ни перспектива оказаться в тюремной камере пенсионерку от выражения собственного мнения не остановят.

— Хадзіла і буду хадзіць! — твердо заявляет она.

Журналисты также связались с адвокатом Ираиды Васильевны Марией Колесовой-Гудилиной:

— На суде моей доверительнице вменяли шесть протоколов по статье 23.34 КоАП РБ — «Нарушение порядка организации или проведения массовых мероприятий». Протоколы были составлены за разные даты, начиная с 4 сентября. В одном из них и фигурировала «зефирка»: было обозначено, что Ираида Васильевна выражала протест с помощью бело-красно-белой символики. В качестве доказательств были приложены фото и видео.

Также сотрудником милиции в суде было сказано, что в отношении моей доверительницы составлены и другие протоколы. На этом судебном заседании их не рассматривали.

Суд постановил наложить на Ираиду Миско штраф в размере 20 базовых величин. Стоит отметить, что этот штраф — за все шесть протоколов, а не за один.

Решение суда мы будем обжаловать. Я считаю, что в этом есть смысл: если мы не жалуемся — значит, мы согласились с судебным постановлением, а мы с подзащитной с ним не согласны.