«Наша сіла — гэта пастаянства і напорыстасць»

Сістэма ў напружанні і дзесьці відавочна абвальваецца.

Выйшаў на 15 хвілін — трапіў на 10 сутак. Мінскі гід-перакладчык, аўтар праекта «Менскі велашпацыр» і саліст гурта «Гарадскі вал» Раман Абрамчук распавёў «Новаму Часу» пра тое, як стаў «дарадцам НЕХТА», правёў акрэсцінска-жодзінскае турнэ і якім бачыць развіццё пратэставага руху.

Раман Абрамчук
фото: "Новы час"

Напісалі маркерам на руцэ «Советчик НЕХТА» і білі

Рамана затрымалі ўвечары 13 кастычніка, калі ён выйшаў на ланцуг салідарнасці ў сваім раёне.

— Было забаўна: перад гэтым я быў у арт-вёсцы, у вельмі прыгожым месцы з вельмі цікавымі людзьмі. Вярнуўся, сказаў жонцы: я на 15 хвілін. Нічога з сабой не ўзяў, выйшаў даволі лёгка апрануты. Пастаяў хвілін 10. Пад’ехалі два бусы, усе пабеглі. Я быў перакананы, што ў нас перавага ў часе, і я спакойна ўцяку.

Але разлік не спрацаваў. Відаць, у дварах была засада: выбеглі з трох бакоў, Рамана і яго суседзяў павалілі на зямлю і сталі збіваць. Адразу разбілі нос. Двое заламалі рукі і павялі ў бус. Крычалі, каб ні на каго не глядзеў, тулава прыгнулі так, каб яно было паралельна зямлі. Рукі сцягнулі будаўнічай сцяжкай і патузалі яе, здзёршы скуру да крыві. Тыя сляды на руках Рамана яшчэ не да канца загаіліся.

У бусе забралі тэлефоны.

— Перад гэтым была абвестка, што Apple выдаліць тэлеграм-каналы, якія дэананімізавалі сілавікоў, і прапаноўвалі падтрымаць іх падпіскай. Я на ўсе падпісаўся. І калі ўсё гэта ўбачылі, пачалі біць. У мяне знайшлі, што я ў НЕХТА адпраўляў паведамленне кшталту «Сцяпан, стэла — пройгрышны варыянт, там усё адпрацавана, давай збірацца ў іншым месцы». І мне прыйшоў адказ «Спасибо, ваше сообщение принято». Я не ведаю, ці яны настолькі дурныя, што не разумеюць, што гэта аўтаматычнае паведамленне. Але мне сказалі: «Ах, ты ещё и переписываешься с ним!» і напісалі маркерам на руцэ «Советчик НЕХТА». І за гэта білі. Чамусьці яшчэ крычалі, што я супраціўляўся, і ў РУУСе адразу сказалі пра гэта.

«Адзін хрыпеў, што праз такіх, як я, яны дзяцей не бачаць»

Раман Абрамчук
фото: "Новы час"

Тыя паўгадзіны, якія прайшлі ад моманту затрымання да РУУСа, Раман згадвае як самыя страшныя. Бо, апроч збіцця, была абсалютная невядомасць.

У РУУСе завялі ў сутарэнне і паставілі на расцяжку: максімальна развёўшы ногі і ўзняўшы ў гару рукі, павярнуўшы іх тыльным бокам да сцяны.

— Я глядзеў на ногі: калі ля мяне былі трэнікі і красоўкі тых, хто затрымліваў, — усё, максімальна сціскаешся, бо будуць біць. А калі звычайныя міліцэйскія боты і штаны — то стаіш спакойна.

Больш за тое, калі Раман спытаў у міліцыянта, ці можна апусціць рукі, той дазволіў трымаць іх за спінай. Пасля гэтага тыя, што ў трэніках, Рамана не чапалі, хаця на астатніх крычалі.

На яго склалі два пратаколы: за ўдзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве, з якім Раман пагадзіўся часткова (удзельнічаў, але лозунгаў не выкрыкваў) і за непадпарадкаванне супрацоўнікам міліцыі, з якім суразмоўца не пагадзіўся.

Некалькі разоў падыходзілі перапісваць даныя, двойчы вадзілі ў актавую залу і здымалі на камеру. Запытвалі ўсю інфармацыю пра Рамана і членаў яго сям’і, пра тое, адкуль ён даведаўся пра акцыю. Адзін з тых запісаў пасля паказалі ў эфіры дзяржтэлебачання.

— Аднойчы вывелі ў калідор, і там была нейкая група, падобная на ГУБАЗіК. Яны спыталі ў мяне: «Будзеш яшчэ хадзіць?» Я адказаў: «Дасць Бог смеласці — буду». І адзін з іх, дарэчы, без маскі, сказаў: «О, малайчына, праўду сказаў».

У Рамана склалася ўражанне аб поўнай рассінхранізацыі дзеянняў міліцыянтаў. Яны па некалькі разоў запытваліся адно і тое ж, сварыліся паміж сабой і ўвогуле працавалі без энтузіязму.

— Адзін нават у бусе хрыпеў мне ў вуха, што праз такіх, як я, яны дзяцей па вечарах не бачаць.

Раман заўважыў, што мэтанакіраваная агрэсія, як і спагада, у гэтай сістэме сустракаюцца хутчэй як выключэнні. Пераважная ж маса проста выконвае сваю працу і не задаецца пытаннем — зло гэта ці дабро?

Раман Абрамчук
фото: "Новы час"

На Акрэсціна змясцілі ў карцар

З РУУСа вязняў павезлі на Акрэсціна. У адсек аўтазака, разлічаны на дваіх, закінулі пяцярых. Паветра не хапала, па дарозе Раману стала дрэнна. Хлопец з суседняга адсека, Эдуард, стаў яго падтрымліваць і патрабаваць дапамогі — за гэта яму на рукі надзелі кайданкі. Замест дапамогі Раман дачакаўся толькі крыкаў і пагрозаў збіцця.

У ізалятары Раману амаль не далі паглядзець, ці ўсе яго рэчы перадалі з РУУСа. Толькі праз нейкі час пасля вызвалення ён зразумеў, што зніклі ключы ад кватэры, але на якім этапе гэта адбылося — ён не ведае.

Ужо было за поўнач, калі арыштаваных завялі ў запоўненую камеру. Спаць давялося на вузкіх лавах. А раніцай Рамана вывелі з камеры і змясцілі ў карцар. З якой прычыны — ён так і не даведаўся.

— Там ужо ноч праседзеў Сяргей Маслоўскі (былы начальнік ДАІ Мінскай вобласці). Не было ніякай вады. Мы грукаліся ў дзверы і прасілі вывесці нас у прыбіральню, нам адказвалі: «Добра, чакайце» — і гэта цягнулася гадзінамі. Мы не ведалі, што адзіная магчымасць схадзіць у прыбіральню была ў камеры, без вады. Таксама хацелася піць, і толькі потым нехта — ці тое іншая змена, ці тое фельчар — даў нам бутэльку з вадой.

Праз стрэс, адсутнасць вады, пыл і духату ў карцары Раману стала дрэнна. Прыйшла фельчар, агледзела, сказала — будзе жыць, толькі папрасіла ў аховы адчыніць акенца.

У той жа дзень адбыўся суд. Перад гэтым на нейкія 5 — 7 хвілін вязняў з карцара перавялі ў іншую камеру, і за гэта час Раман паспеў памыць галаву і крыху прывесці сябе ў парадак.

— Я выглядаў даволі бадзёра і крыху супакоіўся, — зазначае Раман. — Суд быў па скайпе. Аказалася, што чалавек, які прывёў мяне ў кабінет суда, быў і сведкам. Я візуальна яго запомніў.

Раман заявіў хадайніцтва аб адвакаце, з якім у яго была заключаная дамова, але не быў упэўнены, што яго знойдуць і дапусцяць да працэсу. Таму вельмі здзівіўся, калі адвакат з’явіўся і з ім атрымалася перамовіць. Больш за тое, знайшліся сведкі з боку Рамана.

Па выніку суда Раман атрымаў 10 сутак — па 5 за кожны пратакол, і зноў адправіўся на некалькі гадзін у карцар. Пасля на 1,5 сутак яго перавялі ў звычайную камеру, дзе было «пазітыўна» і «свае людзі», а затым — у Жодзіна.

Адчуванне народнага супраціву і каронавірус

Раман Абрамчук
фото: "Новы час"

Прымалі ў Жодзіна досыць агрэсіўна, але не білі. Першая камера, у якую трапіў Рома, была без ацяплення і з адчыненай форткай. Але на наступны дзень яго перавялі ў іншую камеру, дзе ўсё было ў парадку.

— Усё залежала ад ахоўнікаў: бывалі нармальныя, а бывалі тыя, хто наўмысна хаміў, уключаў у 6 раніцы на ўсю гучнасць гімн і прамову Лукашэнкі, крычаў пра адбой.

Самым складаным за час зняволення для Рамана стала невядомасць і адчуванне поўнай бяспраўнасці. Але трымацца дапамагалі людзі побач і думкі пра тое, што ты — не ў самым горшым становішчы, а таксама памяць пра палітвязняў, якія ўжо многія месяцы за кратамі.

— А яшчэ ўсе арыштаваныя сваёй падтрымкай ствараюць такое мікраасяроддзе, якое супрацьстаіць гэтаму беззаконню навокал. Калі мне стала дрэнна ў аўтазаку, хлопцы адразу памяняліся месцамі, трымалі мяне падчас язды бліжэй да адтуліны зверху, хаця самі стаялі ў абы-якіх паставах. І ў камерах усе падтрымліваюць, дзеляцца.

Але затрыманне і першыя дні зняволення, прызнаецца Рома, усё ж пакінулі свой адбітак. Ён стараецца хутчэй праходзіць праз месца, дзе яго затрымлівалі, прымае пэўныя захады перасцярогі. Але з часам, гаворыць суразмоўца, гэта праходзіць, да таго ж вельмі дапамагае падтрымка людзей, якая не заканчваецца.

Раману давялося сядзець з рознымі людзьмі — як з блізкага яму асяроддзя, так і з абсалютна далёкага, з якімі ў звычайным жыцці, магчыма, нават давялося б канфліктаваць. Але пры ўсім гэтым ёсць тое, што іх аб’ядноўвае — прага перамен. І гэтае адчуванне — сапраўды народнага супраціву — з’явілася ў Рамана менавіта ў зняволенні.

З практычных парадаў суразмоўца раіць загадзя падрыхтаваць для сябе «трывожную торбу», каб блізкія потым маглі перадаць на суткі. І, апроч адзення і прадметаў гігіены, пакласці туды кнігі — іх Раману вельмі не хапала. Увогуле, перадачы — гэта нават не столькі рэчы, колькі сродкі сувязі з блізкімі і магчымасць пераканацца, што з імі ўсё ў парадку.

Яшчэ адна рэч, якую Рома вынес са зняволення, — каронавірус. Ён распавядае, што ў камеры ў Жодзіна з ім былі два хлопцы з тэмпературай, але ўрача ім не выклікалі двое сутак. Праз два дні пасля вызвалення Раман захварэў сам. Пазней выявілася, што адзін з сукамернікаў губляў нюх.

«Калі тут усё будзе пераўтварацца ў Паўночную Карэю — я з’еду»

Пабачыўшы карную сістэму знутры, Раман пераканаўся, што яна «ў напружанні» і дзесьці «відавочна абвальваецца». І яшчэ — там, як ні дзіўна, прысутнічае чалавечнасць. На пытанне, што з усім гэтым рабіць пасля перамогі, суразмоўца адказвае: ставіць на рэйкі законнасці.

— У нейкай сваёй усёмагутнасці гэтая сістэма мяне не пераканала. Але я б не стаў рабіць прагнозы наконт будучыні нашых пратэстаў. І ў Польшчы, і ў Сірыі ўсё пачыналася з мірных пратэстаў. У нас усё неяк вельмі інтэнсіўна, проста іначай. Але ці дакладна мы пераможам — я не ведаю. Бо ўладам нішто не замінае ў нейкі момант, калі ўжо нічога не застанецца, проста скінуць бомбу на самую актыўную кропку пратэстаў, знішчыўшы ўсё разам з людзьмі.

Нельга мяняць мірны характар пратэстаў, бо гэта адназначна ператворыцца ў сірыйскі варыянт, перакананы Раман Абрамчук. Але і аддаваць добраахвотныя чалавечыя ахвяры таксама не варта.

— Мне здаецца, цяпер трэба найперш думаць пра бяспеку людзей. Трэба, каб было як найменш ахвяраў, найменш збітых і затрыманых. За чалавека трэба змагацца. Наша сіла, магчыма, не ў размаху нейкай разовай акцыі, а ў пастаянстве і напорыстасці.

Пакуль што Раман не бачыць будучыні сваёй сям’і ў Беларусі і гаворыць, што яго жыццё цяпер — «сядзенне на чамаданах».

— Я не магу нічога інвеставаць у гэтую краіну — ні сіл, ні ідэй, ні грошай. Усё ў настолькі падвешаным стане, што не ведаеш, што будзе далей. Прафесіі ў мяне фактычна не засталося. Таму поўная няпэўнасць наконт будучыні. Калі тут усё будзе пераўтварацца ў Паўночную Карэю — я з’еду. Калі будзе магчымасць заставацца і нешта рабіць для пашырэння рамак свабоды — я застануся.