Стэфан Баторый: Пять цікавых фактаў з жыцця караля польскага і вялікага князя літоўскага

Ён супрацьстаяў Івану Жахліваму і не дазволіў Маскоўскаму князю выйсці да Балтыйскага мора.

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі Стэфан Баторый нарадзіўся амаль за 1000 кіламетраў ад Гродна. Ён прагнуў стаць езуітам, але гэтаму перашкодзіла каралеўская пасада. Узмацніў войска, супрацьстаяў Івану Жахліваму і не дазволіў Маскоўскаму князю выйсці да Балтыйскага мора. Усё гэта — пра Стэфана Баторыя ў артыкуле hrodna.life.

Баторый нарадзіўся 27 верасня 1533 года ў мястэчку Шымлеў-Сілваніей. Стэфан быў сынам ваяводы Трансільваніі, князя Іштвана IV і яго жонкі Кацярыны. Як сын вядомага рода, ён атрымаў добрую адукацыю. Баторыю не было яшчэ 40 гадоў, калі ў краіне распачалася грамадзянская вайна. Яна і прывяла Стэфана да тытула трансільванскага князя

1. Абраў Гродна горадам часовага жыхарства і вечнага спачынку

Кандыдатуру трансільванскага князя на ролю кіраўніка Рэчы Паспалаітай разглядалі яшчэ ў 1573 годзе. Але тады каралём абралі Генрыха Валуа. У 1574 годзе новаабраны кароль збег у Францыю, каб атрымаць у спадчыну трон свайго памерлага брата Карла ІХ. Падчас новых выбараў шляхта зрабіла стаўку на Баторыя. Яму прапанавалі ажаніцца з Ганнай Ягелонкай і стаць каралём.

Новага манарха каранавалі ў 1576 годзе ў Кракаве. Праз тры гады ён упершыню наведаў Гродна — тут адбывалася нарада сената падчас Лівонскай вайны. Ад гэтага часу Стэфан Баторый зрабіў горад сваёй прыватнай сталіцай. Караля вабілі бяскрайнія гродзенскія пушчы. Ён любіў паляванне і тут меў магчымасць прысвяціць шмат часу ўлюбёнай забаве. Гродна кароль лічыў наймілейшым горадам для ўласнага часовага жыхарства і для пазнейшага вечнага спачынку. Так ён казаў у прыватнай размове езуіту Кампана.

2. Прыязджаў у Гродна не толькі каб паляваць

Не толькі паляванне вабіла Баторыя ў Гродна. Тут ён меў магчымасць жыць асобна ад жонкі, каралевы Ганны, якая была старэйшай за яго на 10 гадоў. Кароль баяўся, што жонка можа яго атруціць. Па чутках, майстэрству атручвання Ганну Ягелонку навучыла маці, Бона Сфорца.

Каб каралю было зручней жыць у Гродне, Стары замак перабудавалі. Ён стаў больш выгодным, але не страціў ўласцівасцяў магутнага абарончага збудавання.

3. Хацеў стаць манахам, але мусіў быць каралём

Баторый вельмі любіў і паважаў ордэн езуітаў. Сам у прыватных размовах неаднаразова казаў: «Калі б я не быў каралём, то быў бы езуітам». У 1584 годзе кароль запрасіў у Гродна правінцыяла ордэна Кампана і цягам трох дзён вёў з ім перамовы аб адкрыцці ў Гродне езуіцкага калегіума. Кароль абавязаўся даць езуітам пляцы гродзенскай Фары — «самага вялікага і самага прыгожага касцёла ў Вялікім Княстве Літоўскім» і ў найбліжэйшы час збудаваць побач з драўляным новы мураваны касцёл.

4. Цела караля анатамаваў цырульнік

Канец лістапада 1586 года быў у ваколіцах Гродна марозным і ветранным. Баторый ні на дзень не спыняў паляванні, гартаваў сваё цела і рыхтаваўся да новых вайсковых паходаў. Пасля палявання 4 снежня кароль вярнуўся хворы. Лекар забараніў яму пакідаць дом, але 7 снежня кароль накіраваўся ў Фару Вітаўта на набажэнства. Наступныя некалькі дзён Баторый змагаўся з хваробай. Дактары спадзяваліся на выздараўленне. Але ўвечары 12 снежня манарх памёр.

Ніхто з лекараў Баторыя не ведаў, што стала сапраўднай прычынай смерці караля. Таму 14 снежня цела нябожчыка анатамавалі. Гэта было першае на тэрыторыі Еўропы анатамічнае ўскрыццё. Яго зрабіў цырульнік Ян Зігуліс.

5. Запавет Баторыя парушылі

Яшчэ ў 1584 годзе Баторый паабяцаў езуітам, што зробіць свой маўзалей у Фары Вітаўта. І завяшчаў пахаваць сабе там. Першапачаткова так і зрабілі. Праз паўтары гады, 29 красавіка 1588 года, насуперак запавету, караля ўрачыста перапахавалі. Цела Баторыя памясцілі на пахавальныя дрогі і завезлі ў Кракаў. Там, у cутарэннях Вавельскага сабору, Стэфан Баторый знайшоў апошні спачын.