Что вдохновляло солдат и офицеров Тадеуша Костюшко

История восстания под руководством славного сына нашей земли.

Памятники этому великому человеку, имя которого известно всему миру, есть не только в Польше, Беларуси, но США и Швейцарии. Высочайшая гора в Австралии носит имя Костюшко. В честь доблестного воина Тадеуша Костюшко назван курган вблизи Кракова, пишет «Литвин».

Сын белорусской земли, профессиональный военный, в свое время он принимал участие в борьбе колонистов США за свободу. После раздела в 1793 году собственной страны между Россией и Пруссией Костюшко возглавил восстание поляков и литовцев. Выбор повстанцев предводителя был не случайным – они надеялись, что непререкаемый авторитет Тадеуша, не проигравшего в ту пору ни одного сражения, подтолкнет Францию, и она также примет участие в войне за правое дело. Однако помощи с этой стороны они не дождались.

Одним из условий принятия командования Тадеушем было отстаивание всенародных прав. Он заявил: «За одну шляхту биться я не стану». Если бы руководители ополчения прислушались к его мнению, восстание смогло перерасти в настоящую революцию. Однако дворянам было не по нраву предоставление свобод рядовым гражданам и тем более согласно изданного в начале восстания акта (Полонецкого универсала) прав крестьянству. Призывы Костюшко не были услышаны.

Уже в начале апреля 1794 года по всему королевству одновременно вспыхнули мятежи. Первую схватку под Рацлавицами с подоспевшими под предводительством генерала Тормасова русскими войсками Костюшко успешно выиграл. В битве он использовал не привычную тактику наступления, при которой войско двигалось сомкнутым плечо к плечу строем, а прицельный огонь из-за естественных ландшафтных укрытий.

Первоначально русским удалось смять польскую кавалерию. Однако Тадеуш направил в обход отряд добровольцев, которые молниеносно атаковали не ожидавшего нападения противника. В результате повстанцам удалось захватить не только 12 орудий, но и знамена врага. Одновременно Тадеуш атаковал левый фланг русских.

Воодушевленные первой значительной победой, восставшие ликовали. К ним присоединились польские шляхтичи, Курляндия и почти вся Литва. Победа стала толчком для Варшавского восстания, в результате которого русские были вытеснены из города.

Поворотным моментом стало появление 10-тысячного войска под предводительством Суворова. Им был взят Кобрин и разбита значительная армия мятежников под предводительством Сераковского. Части генерала Денисова, русского полководца, встретившись с прусскими войсками, смогли разбить мятежников под Щекоцинами. Взят был и Краков. Войску Тадеуша пришлось отойти к Варшаве.

Причиной поражения стало как недостаток вооружения повстанцев, так и несогласованность действий его руководства.

Костюшко, попытавшийся помешать объединению русских войск, грозившее его армии полным поражением, под Мацеевичами был ранен, а затем пленен. Русский генерал Денисов, с уважением относившийся к знаменитому противнику и считавшего его «великим человеком», дал своим солдатам команду во что бы то не стало спасти раненого Костюшко и вынести его с поля боя.

В октябре русские подступили к Праге. В распоряжении Суворова было уже 25 тысяч человек и 90 орудий. Повстанцем же не хватало ни сил, ни оружия для обороны. В результате после артиллерийского обстрела и штурма города он пал. В плен попало около 10 тыс. мятежников. Убитых было еще больше – свыше 15 тысяч человек.

25 октября руководителям ополчения по просьбе жителей Варшавы пришлось подписать акт капитуляции. Магистр же города собственноручно выдал Суворова ключи от города. После восстания 1794 года между Россией, Пруссией и Австрией произошел третий, последний раздел Речи Посполитой, в результате которого когда-то мощное государство просто перестало существовать.

Што натхняла жаўнераў і афіцэраў Тадэвуша Касцюшкі

Гісторыя паўстання пад кіраўніцтвам слаўнага сына нашай зямлі.

Помнікі гэтаму вялікаму чалавеку, імя якога вядома ўсяму свету, ёсць не толькі ў Польшчы, Беларусі, але ЗША і Швейцарыі. Найвышэйшая гара ў Аўстраліі носіць імя Касцюшкі. У гонар доблеснага воіна Тадэвуша Касцюшкі названы курган паблізу Кракава, піша «Літвін».

Сын беларускай зямлі, прафесійны вайсковец, у свой час ён браў удзел у барацьбе каланістаў ЗША за свабоду. Пасля падзелу ў 1793 годзе ўласнай краіны паміж Расеяй і Прусіяй Касцюшка ўзначаліў паўстанне палякаў і літоўцаў. Выбар паўстанцаў правадыра быў не выпадковым - яны спадзяваліся, што беспярэчны аўтарытэт Тадэвуша, які не прайграў у тую пару ніводнай бітвы, падштурхне Францыю, і яна таксама возьме ўдзел у вайне за правую справу. Аднак дапамогі з гэтага боку яны не дачакаліся.

Адной з умоў прыняцця камандавання Тадэвушам было адстойванне ўсенародных правоў. Ён заявіў: «За адну шляхту біцца я не буду». Калі б кіраўнікі апалчэння прыслухаліся да яго думкі, паўстанне змагло перарасці ў сапраўдную рэвалюцыю. Аднак дваранам было не даспадобы прадастаўленне свабод шараговым грамадзянам і тым больш паводле выдадзенага ў пачатку паўстання акта (Паланецкага ўніверсала) правоў сялянству. Заклікі Касцюшкі не былі пачутыя.

Ужо ў пачатку красавіка 1794 года па ўсяму каралеўству адначасова ўспыхнулі мяцяжы. Першы бітву пад Рацлавіцамі з расейскімі войсамі пад правадырствам генерала Тармасава Касцюшка паспяхова выйграў. У бітве ён выкарыстоўваў не звыклую тактыку наступу, пры якой войска рухалася роўным шэрагам плячо да пляча, а прыцэльны агонь з-за натуральных ландшафтных хованак.

Першапачаткова расейцам атрымалася скамячыць польскую кавалерыю. Аднак Тадэвуш накіраваў у абыход атрад добраахвотнікаў, якія вокамгненна атакавалі праціўніка, які не чакаў нападу. У выніку паўстанцам удалося захапіць не толькі 12 гармат, але і сцягі ворага. Адначасова Тадэвуш атакаваў левы фланг расейцаў.

Натхнёныя першай значнай перамогай, паўстанцы радаваліся. Да іх далучыліся польскія шляхціцы, Курляндыя і амаль уся Літва. Перамога стала штуршком для Варшаўскага паўстання, у выніку якога расейцы былі выцесненыя з горада.

Паваротным момантам стала з'яўленне 10-тысячнага войскі пад правадырствам Суворава. Ім быў узяты Кобрын і разбітая значнае войска мяцежнікаў пад правадырствам Серакоўскага. Часткі генерала Дзянісава, расейскага палкаводца, сустрэўшыся з прускімі войскамі, змаглі разбіць мяцежнікаў пад Шчэкацінамі. Узяты быў і Кракаў. Войску Тадэвуша давялося адысці да Варшавы.

Прычынай паразы сталі як недахоп узбраення паўстанцаў, так і няўзгодненасць дзеянняў яго кіраўніцтва.

Касцюшка, які паспрабаваў перашкодзіць аб'яднанню расейскіх войскаў, што пагражалі яго войску поўнай паразай, пад Мацэевічамі быў паранены, а затым узяты ў палон. Расейскі генерал Дзянісаў, з павагай ставіўся да знакамітага суперніка і лічыў яго «вялікім чалавекам», даў сваім салдатам каманду ў што б там не стала выратаваць параненага Касцюшку і вынесці яго з поля бою.

У кастрычніку расейцы падступілі да Прагі. У распараджэнні Суворава было ўжо 25 тысяч чалавек і 90 гармат. Паўстанцам жа бракавала сіл і зброі для абароны. У выніку пасля артылерыйскага абстрэлу і штурму горада ён паў. У палон трапіла блізу 10 тысяч мяцежнікаў. Забітых было яшчэ больш - звыш 15 тысяч чалавек.

25 кастрычніка кіраўнікам апалчэння на просьбу жыхароў Варшавы давялося падпісаць акт капітуляцыі. Магістр жа горада ўласнаручна выдаў Сувораву ключы ад горада. Пасля паўстання 1794 года паміж Расеяй, Прусіяй і Аўстрыяй адбыўся трэці, апошні падзел Рэчы Паспалітай, у выніку якога калісьці магутная дзяржава проста перастала існаваць.