Как литвинский шляхтич вошел в классику мировой литературы

История Самуила Кмитича.

До сих пор неизвестно ни место, где родился Самуил Кмитич, ни точная дата. Поэтому изучить его родословную не предоставялется возможным. По основной версии историков, Самуил Кмитич был выходцем из мелкой оршанской шляхты. По другой - он находился в родстве со старостой Оршанским и Смоленским воеводой Филоном Кмиты-Чернобыльским. Так или иначе у Самуила был свой родовой герб «Радич», пишет vklby.com.

Ничего неизвестно и об образовании Кмитича, но так как он все же был шляхтичом, то сложно предположить какую-либо другую область деятельности, кроме военной. Первое упоминание о Кмитиче находим в 1654 году, он служит в войске Януша Радзивилла. За свои боевые заслуги он вскоре получил чин поручика.

В самом начале войны Московского царства против Речи Посполитой (1654-1667 гг.) Кмитич принял активное участие. В зимнем контрнаступлении войск он собрал свои хоругви из Оршанского, Витебского и Полоцкого поветов и присоединился к войскам Богуслава Радзивилла.

Но в 1655 году Кмитич выступил против подписания Кейданской унии со шведами, не поддержав при этом Януша Радзивилла. И в августе 1655 года присоединился к антирадзивилловской конфедерации, которая образовалась под Вербиловым. Перейдя на службу к Павлу Сапеге он командовал полком.

Участвовал в боях против шведов, в боях с трансильванским князем Ракоци. Получив должность хорунжего Оршанского, в сентябре 1658 года он возглавил отряд в 12 хоругвей. С этим же отрядом, для поддержания партизанского движения на востоке ВКЛ, совершил глубокий рейд по московским тылам по Поднепровью, тем территориям, которые сейчас находятся в Беларуси. В 1659 году он уже сражался против шведов в Курляндии и потом - в Подляшье.

Из-за плохого обеспечения и невыплаты жалований в 1660 году солдаты из дивизии Сапеги образовали конфедерацию, на которой Самуила Кмитича объявили «генеральным полковником». Однако после очередного наступления московских войск на западе ВКЛ Кмитич распускает конфедерацию на генеральном совете в Заблудове (сегодня город в Белостоцком повете, Польша) и соединяется с полками Сапеги.

В 1661 году Самуил Кмитич отличился в битве на Полонке. Его полк стоял в левом крыле литовско-польских войск. Под шквальным огнем со своими солодатами он пересек болота и выстоял в жестоком бою а затем преследовал остатки московской армии, которой командовал Хованский. В этом же году, в октябре, он снова сражается в битве на Кушликовых Горах.

В 1663 году Самуил Кмитич во главе своего полка совершил глубокий рейд за Смоленск. В 1664 году он участвовал в походе на Рославль и Брянск. На протяжении 1655 года он сдерживал московский гарнизон в Полоцке. А в 1666 году со своим полком он отправился в Польшу подавлять восстание против короля Речи Посполитой, которое поднял Ежи Любомирский.

После окончания войны и подписания Андрусовского перемирия жил на Оршанщине, у него было несколько имений: Сидричин в Оршанском повете, Красное Село в Минском, Неводница в Гродненском. Занимался хозяйственной и государственной деятельностью. В 1670 году на сойме Речи Посполитой за свои подвиги во время тринадцатилетней войны был отмечен как «Славный воин». В 1676 был назначен стражником великим литовским.

Самуил Кмитич умер уже в пожилом возрасте 13 апреля 1692, скорее всего в своем имении Сидричин. Место захоронения неизвестно.

В романе Генрика Сенкевича «Потоп» Кмитич выведен в образе главного героя Анжея Кмитица. Белорусский писатель Михаил Голденков в своем историческом романе «Пан Кмитич» постарался изучить немногочисленные биографические источники об оршанском князе Самуэле Кмитиче, но по признанию самого же автора, образ его пана получился сборным, из-за малого количества информации.

Як ліцвінскі шляхціц увайшоў у класіку сусветнай літаратуры

Гісторыя Самуіла Кміціча.

Дагэтуль невядома ні месца, дзе нарадзіўся Самуіл Кміціч, ні дакладная дата. Таму вывучыць ягоны радавод няма магчымасці. Паводле асноўнай версіі гісторыкаў, Самуіл Кміціч быў выхадцам з дробнай аршанскай шляхты. Паводле іншай - ён знаходзіўся ў сваяцтве са старастам Аршанскім і Смаленскім ваяводам Філонам Кмітам-Чарнобыльскім. Так ці інакш у Самуіла быў свой родавы герб «Радзіч», піша vklby.com.

Нічога невядома і пра адукацыю Кміціча, але так як ён усё ж быў шляхціцам, то складана выказаць здагадку пра якую-небудзь іншую вобласць дзейнасці, акрамя вайсковай. Першую згадку пра Кміціча знаходзім у 1654 годзе, ён служыць у войску Януша Радзівіла. За свае баявыя заслугі ён неўзабаве атрымаў чын паручніка.

У самым пачатку вайны Маскоўскага царства супраць Рэчы Паспалітай (1654-1667 гг.) Кміціч узяў актыўны ўдзел. У зімовым контрнаступе войскаў ён сабраў свае харугвы з Аршанскага, Віцебскага і Полацкага паветаў і далучыўся да войскаў Багуслава Радзівіла.

Але ў 1655 годзе Кміціч выступіў супраць падпісання Кейданскай уніі са швэдамі, не падтрымаўшы пры гэтым Януша Радзівіла. І ў жніўні 1655 года далучыўся да антырадзівілаўскай канфедэрацыі, якая ўтварылася пад Вярбілавым. Перайшоўшы на службу да Паўла Сапегі, ён камандаваў палком.

Удзельнічаў у баях супраць швэдаў, у баях з трансільванскім князем Ракоці. Атрымаўшы пасаду харунжага Аршанскага, у верасні 1658 года ён узначаліў атрад у 12 харугваў. З гэтым жа атрадам, для падтрымання партызанскага руху на ўсходзе ВКЛ, зладзіў глыбокі рэйд па маскоўскіх тылах па Падняпроўі, тых тэрыторыях, якія цяпер знаходзяцца ў Беларусі. У 1659 годзе ён ужо змагаўся супраць швэдаў у Курляндыі і потым - у Падляшшы.

Праз дрэннае забеспячэнне і нявыплаты жалавання ў 1660 годзе ваеўнікі з дывізіі Сапегі ўтварылі канфедэрацыю, на якой Самуіла Кміціча абвясцілі «генеральным палкоўнікам». Аднак пасля чарговага наступу маскоўскіх войскаў на захадзе ВКЛ Кміціч распускае канфедэрацыю на генеральнай радзе ў Заблудаве (сёння горад у Беластоцкім павеце, Польшча) і злучаецца з палкамі Сапегі.

У 1661 годзе Самуіл Кміціч вызначыўся ў бітве на Палонцы. Ягоны полк стаяў у левым крыле літоўска-польскіх войскаў. Пад шквальным агнём са сваімі ваярамі ён прабраўся праз балоты і выстаяў у жорсткім баі а затым пераследаваў рэшткі маскоўскага войска, якім камандаваў Хаванскі. У гэтым жа годзе, у кастрычніку, ён зноў змагаецца ў бітве на Кушліковых Горах.

У 1663 годзе Самуіл Кміціч на чале свайго палка ажыццявіў глыбокі рэйд за Смаленск. У 1664 годзе ён удзельнічаў у паходзе на Раслаўль і Бранск. Цягам 1655 года ён стрымліваў маскоўскі гарнізон у Полацку. А ў 1666 годзе са сваім палком ён адправіўся ў Польшчу душыць паўстанне супраць караля Рэчы Паспалітай, якое падняў Ежы Любамірскі.

Пасля заканчэння вайны і падпісання Андрусаўскага замірэння жыў на Аршаншчыне, у яго было некалькі маёнткаў: Сідрычын у Аршанскім павеце, Краснае Сяло ў Менскім, Невадніца ў Гарадзенскім. Займаўся гаспадарчай і дзяржаўнай дзейнасцю. У 1670 годзе на сойме Рэчы Паспалітай за свае подзвігі падчас трынаццацігадовай вайны быў адзначаны як «Слаўны воін». У 1676 быў прызначаны стражнікам вялікім літоўскім.

Самуіл Кміціч памёр ужо ў сталым веку 13 красавіка 1692, хутчэй за ўсё ў сваім маёнтку Сідрычын. Месца пахавання невядомае.

У рамане Генрыка Сянкевіча «Патоп» Кміціч выведзены ў вобразе галоўнага героя Анжэя Кміціца. Беларускі пісьменнік Міхаіл Галдзянкоў у сваім гістарычным рамане «Пан Кміціч» пастараўся вывучыць нешматлікія біяграфічныя крыніцы пра аршанскага князя Самуэля Кміціча, але па прызнанні самога ж аўтара, вобраз ягонага пана атрымаўся зборным праз малую колькасць інфармацыі.