Андрэй Шарэнда: Рэжым баіцца моцных барацьбітоў за дэмакратыю

Вялікая размова з мужам палітзьняволенай Паліны Шарэнды-Панасюк.

Актывіст Андрэй Шарэнда расказаў «Радыё Свабода» пра жонку Паліну, якую месяцамі трымаюць у ПКТ і ШЫЗА, але не скарылі. Днямі праз трэція рукі Андрэй усё ж атрымаў ад жонкі вестку.

Навіны пра ўмовы, у якіх трымаюць Паліну Шарэнду-Панасюк, Андрэй даведаўся зь яе ліста, які атрымаў праз трэція рукі.

«Піша, што ў той дзень у яе быў „санаторый“. Я так разумею, што яе тады трымалі ў ШЫЗА, але проста яна гэтага напісаць ня можа. А цяпер у калёніі новая „фішка“ — тых, каму неўзабаве выходзіць, прымушаюць падпісваць паперу аб згодзе на супрацоўніцтва. Ды яшчэ мала, каб падпісалі, але патрабуюць, каб адразу нешта расказалі. Але да Паліны з такімі прапановамі не зьвяртаюцца — яна адразу не ідзе ні на якое супрацоўніцтва. Таму зноў у штрафным ізалятары».

Гэтак пра сваю жонку Паліну пачаў расказваць Андрэй Шарэнда. Паліна цяпер у жаночай калёніі на Гомельшчыне. Яна адбыла ўжо свае два гады, атрыманыя «за абразу» міліцыянтаў і Лукашэнкі, але на волю ня выйшла — у вязьніцы ёй дадалі яшчэ год за нібыта непадпарадкаваньне. Новы тэрмін мусіць закончыцца ў жніўні, але і цяпер вызваленьне палітзьняволенай актывісткі «Эўрапейскай Беларусі» пад пытаньнем. Пра гэта мы размаўляем з Андрэем у Вільні, дзе ён знайшоў палітычны прытулак і жыве з двума малымі сынамі.

Калёнія на былой ракетнай базе

Паліну Шарэнду-Панасюк утрымліваюць у 24-й жаночай калёніі ў Зарэччы, гэта паміж Гомлем і Рэчыцай. Андрэй кажа, што на ягоную жонку фізычна і псыхалягічна ціснуць.

«Як толькі яна туды трапіла (гэта ўжо больш за паўгода), у самім атрадзе была літаральна некалькі дзён, а ў асноўным у ПКТ і ШЫЗА. Прычым гэта быў першы раз, калі жанчыну пакаралі на такі вялікі тэрмін зьмяшчэньнем у ПКТ — ажно на паўгода. Як даведаліся пра ПКТ, крыху нават супакоіліся, бо думалі, што гэта лепш за штрафны ізалятар», — усьміхаецца Андрэй і паказвае паштоўку зь віншаваньнем, якую атрымаў на свой дзень народзінаў ад жонкі.

Пералічвае «прывілеі» зьмешчанага ў ПКТ, якіх ня мае арыштант ШЫЗА: перадаюць і прымаюць лісты, на ноч выдаюць матрац, ёсьць гадзінная прагулка.

«Але турэмнікам падалося, што гэта для яе занадта добра. Пасьля Новага году даведаліся, што і з ПКТ яе рэгулярна кідаюць у ШЫЗА. І, наколькі вядома, за апошнія два з паловай месяцы Паліна там прабыла ўжо 50 дзён».

З пракладак робяць шкарпэткі

Само зьмяшчэньне жонкі ў калёнію № 24, прызначаную для жанчын, якія зрабілі злачынствы паўторна, Андрэй лічыць незаконным. Вось што ён расказвае пра бытавыя ўмовы, у якіх ягоная жонка правяла ўжо больш за 50 дзён.

«Ля сьцяны невялікі рукамыйнік, а ў куце — „санвузел“, дзіркі ў падлозе. На прагулкі не выводзяць, лістоў з дому не перадаюць, кніг не даюць. Катуюць яшчэ і часам, бо займацца там няма чым. Нават пасядзець добра немагчыма — на вузкай лаўцы больш за 15 хвілін ня ўседзіш, пачынаюць балець ногі. З бытавых рэчаў — сродкі жаночай гігіены, адзін ручнічок, кавалак мыла і зубная шчотка з пастай, а то могуць пасты і ня даць, і тады людзі мусяць карыстацца для чысткі зубоў мылам.

З гігіенічных пракладак жанчыны майструюць нешта накшталт падушкі, могуць зрабіць шкарпэткі, каб сагрэцца. Вось такое дзікунства ў ХХІ стагодзьдзі», — абураецца Андрэй Шарэнда

За што зьмяшчалі ў ШЫЗА?

ШЫЗА — гэта штрафны ізалятар, у які асуджанага чалавека па рашэньні адмысловай камісіі адміністрацыі калёніі зьмяшчаюць за пэўныя дысцыплінарныя парушэньні. Гэта можа быць недакладная форма адзеньня, канфлікт зь іншымі вязьнямі, парушэньне дысцыпліны, пыл ці сьмецьце на працоўным месцы.

«Паліна адмаўляецца прызнаць сябе вінаватай, і калі ў камэру прыходзяць правяральнікі, яна не называе сябе схільнай да экстрэмізму, да ўцёкаў і гэтак далей. Гэтак зь першага дня зьняволеньня. За 2,5 года яна пабывала шмат у якіх вязьніцах: у некалькіх сьледчых ізалятарах, нават у псыхіятрычнай клініцы на абсьледаваньні, цяпер у другой па ліку калёніі — і ва ўсіх установах яна адмаўляецца падпарадкоўвацца той форме прадстаўленьня, якую патрабуюць ад яе як ад палітычнай зьняволенай — з прызнаньнем схільнасьці да экстрэмізму», — кажа Андрэй Шарэнда.

Паводле ягоных зьвестак, менавіта за «няправільны» даклад у калёніі на жонку завялі новую справу паводле 411-га артыкулу Крымінальнага кодэксу за непадпарадкаваньне і гэтак дадалі ёй год зьняволеньня. Цяпер тое самае паўтараецца ў калёніі № 24 для рэцыдывістаў.

«На Паліну зноў завялі справу паводле 411-га артыкулу. І зноў за непадпарадкаваньне нібыта „законным патрабаваньням адміністрацыі“. То бок чакалася, што Паліна выйдзе на волю ў жніўні 2023 году, але цяпер гэта пад вялікім пытаньнем. Суду яшчэ не было, справа вядзецца. Але будзем глядзець праўдзе ў вочы: Паліну ня выпусьцяць. Яна выйдзе толькі тады, калі гэтага рэжыму ня будзе пры ўладзе».

«Сваёй нязломнасьцю яны не дазваляюць Лукашэнку адчуць водар перамогі»

Андрэй Шарэнда мяркуе, што рэжым проста баіцца такіх моцных барацьбітоў за дэмакратыю, як Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі, Яўген Афнагель, Павал Севярынец ды іншыя лідэры апазыцыі. І таму кінуў іх за краты на доўгія гады.

«Трэба разумець, што пасьля таго, як Лукашэнка прайграў выбары і кінуў за краты ўсіх канкурэнтаў ды праціўнікаў ягонага рэжыму, абвясьціць сябе пераможцам яму замінае толькі наяўнасьць палітвязьняў. Калі б усе яны (ці хаця б частка зь іх) падпісалі нейкія паперкі, пайшлі б зь ім на супрацоўніцтва, тады Лукашэнка мог бы сказаць, што ён перамог. І пасьля гэтага ён мог бы іх нават вызваліць. Але не, гэтыя нашы „трыста спартанцаў“ працягваюць змагацца. І ўсе спробы зламаць Мікалая Статкевіча, іншых лідараў, як і маю жонку, — яны ўсе марныя, таму страх у Лукашэнкі застаецца».

Андрэй Шарэнда падзяліўся вынікамі нядаўняй размовы з маці палітвязьня, які за кратамі ўжо два з паловай гады. Яны гаварылі і на тэму імаверных перамоваў з рэжымам Лукашэнкі пра вызваленьне палітвязьняў. Ці варта ісьці на такія перамовы?

«І вось нядаўна ад гэтага вязьня з Наваполацкай калёніі прыйшоў адказ. А я нагадаю, што гэтая калёнія — адна з самых жорсткіх у Беларусі. Там людзі сядзяць у ШЫЗА па сто дзён, там да жорсткай адміністрацыі дадаецца вельмі дрэнная экалёгія. Дык вось палітвязьні адказваюць, што не, ніякіх саступак рэжыму рабіць нельга, наша барацьба працягваецца там, мы будзем трываць, пакуль рэжым ня зрынуць».

Пяць самых шчасьлівых дзён

Андрэй Шарэнда з задавальненьнем успамінае падзеі, якія дапамаглі ягонаму збліжэньню з Палінай. Агульная любоў да Беларусі, да роднай мовы і гісторыі прывялі іх абаіх у берасьцейскую філію «Маладога фронту» яшчэ ў сярэдзіне 90-х, але зблізілі іх па-сапраўднаму драматычныя падзеі, якія адбыліся значна пазьней.

«Я сканчаў 37-ю школу ў Берасьці, гэта ў мікрараёне Вулька. Мой бацька карэнны беларус, ён быў вайскоўцам, патрыётам Беларусі. Разам зь Міколам Статкевічам бацька прымаў прысягу на вернасьць Беларусі 8 верасьня 1992 году. І мяне ён выхоўваў гэтак, што я вырас патрыётам. Першыя пяць школьных гадоў я вучыўся ў беларускамоўнай клясе, беларуская мова для мяне стала роднай. Яшчэ школьнікам я зразумеў, да чаго вядзе рэжым Лукашэнкі — што закрываюцца беларускія клясы, зьневажаецца гісторыя Беларусі, па кроках здаецца незалежнасьць краіны. Вось з такімі поглядамі я прыйшоў у „Малады фронт“, а там — Паліна», — усьміхаецца Андрэй і прызнаецца, што спачатку паміж імі было толькі сяброўства.

А потым Паліна ўвогуле перайшла з «Маладога фронту» ў моладзевую арганізацыю «Зубр», узначаліла яго берасьцейскую філію.

Рамантыка ва ўспамінах Андрэя моцна зьвязаная з палітыкай. «Памятаю, была сьнежная нават для Берасьця зіма, мароз, а мы на вуліцы зьбіралі подпісы. А потым пачаўся пэрыяд агітацыі, і мы стаялі пад бел-чырвона-белымі сьцягамі каля ЦУМа ці каля рынку на Пушкінскай. І гэтак радасна было, што можна нагадаць людзям пра наш сапраўдны беларускі сьцяг! А некаторыя ўжо тады пачалі забываць пра яго», — расказвае Андрэй і дадае, што ўсе выбарчыя кампаніі яны выкарыстоўвалі, каб нагадаць пра нацыянальныя сымбалі і паказаць, што ёсьць людзі, гатовыя за іх змагацца.

«З Палінай мы ўдзельнічалі і ў ахове лягера на Плошчы ў 2006 годзе. А гэтыя пяць дзён свабоды, пакуль існаваў лягер, былі, можа, найлепшым часам майго жыцьця. Стаялі моцныя маразы, але нам было цёпла. Там заўсёды знаходзілася некалькі соцень маладзёнаў, была выдатная атмасфэра сяброўства, аднадушша. Хутка 17 гадоў той плошчы, але ў памяці тыя падзеі жывуць, яны сталі гісторыяй і прыкладам для новых змагароў з рэжымам Лукашэнкі», — упэўнены Андрэй Шарэнда.

З таго часу Андрэй і Паліна пачалі сябраваць ужо як хлопец з дзяўчынай і ў выніку пабраліся шлюбам у 2008 годзе. «А праз год у нас ужо нарадзіўся сын», — ганарыцца Андрэй. Сына завуць Славамір-Вітаўт, а другога сына, які зьявіўся на сьвет яшчэ праз 7 гадоў, завуць Стах. «Імёны выбірала Паліна, яна і тут праявіла характар. Але я ня быў супраць», — кажа Андрэй Шарэнда.

Апошняе спатканьне з жонкай у Андрэя Шарэнды адбылося ў чэрвені 2021 году. Яно ўвогуле магло не адбыцца, калі б не ягоная настойлівасьць. На той момант Паліну ўжо асудзілі на 2 гады калёніі. Андрэй тады знаходзіўся пад хатнім арыштам, бо таксама быў пад сьледзтвам.

«Спадзяваньняў, што мяне не асудзяць, не было, а адзінае, што мяне трымала ў Беларусі, — гэта надзея ўбачыць Паліну хоць на кароткі час пасьля суду. На шчасьце, так і атрымалася. Далі спатканьне пасьля прысуду. А ў мяне быў дазвол на выхад з дому ў сямейных патрэбах, і я гэтым скарыстаўся. Складанасьць была ў тым, што міліцыянты за мной пільна сачылі, але ўдалося іх перахітрыць і ў СІЗА на спатканьне я трапіў своечасова», — расказаў Андрэй.

«Што такое спатканьне ў Берасьцейскім СІЗА? Уявіце доўгі калідор, у якім няма вокнаў, толькі дзьверы ў тарцах яго. Заходзіш у адны дзьверы, выходзіш у другія. Гэтак сама з другога боку двое дзьвярэй. На ўсю даўжыню калідор падзелены сьцяной, да яе з абодвух бакоў прыстаўленыя сталы, а ўсё, што вышэй сталоў — з арганічнага шкла. Прычым шкло падвойнае. Ніякіх дзірак у ім няма, а проста на сталах стаяць тэлефоны, такія старыя, яшчэ савецкія, але бяз дыскаў. І вось праз гэтыя слухаўкі ідуць размовы.

Там стаяла па пяць крэслаў у кожным шэрагу, але як мы з Палінай размаўлялі, адно крэсла заставалася незанятым. І шум, гоман стаяў вялікі. Калі восем чалавек стараюцца адначасова гаварыць у гэтыя слухаўкі, дык амаль нічога не чуваць. А ня ў слухаўку гаварыць нешта сэнсу няма, усё роўна нічога не пачуюць, зроблена надзейна. Плюс яшчэ сталы шырокія, амаль на мэтар, таму паміж намі было амаль два мэтры. І гэтага ім здаецца мала: яшчэ за маёй сьпінай стаяў супрацоўнік у цывільным, а за сьпінай Паліны стаяў супрацоўнік СІЗА і таксама ўважліва ўсё слухаў. То бок гэта было спатканьне пры двух сьведках».

Пагаварыць нармальна так і не ўдалося, прызнаецца Андрэй Шарэнда, але ўражаньні засталіся надоўга.

«Хацеў запытацца, як мне далей жыць. Спытаць, як яе здароўе. Але толькі яна паспрабавала расказаць пра ўмовы, у якіх яе трымаюць, дык супрацоўнік яе абарваў і даў зразумець, што спатканьне ў любы момант можа спыніць. Таму гаварылі пра дзяцей, пра надвор’е. Але галоўнае, што я пабачыў Паліну».

«Сумуем па ейнай тушаніне з гароднінай»

Андрэй Шарэнда расказвае, што за ўвесь час сямейнага жыцьця яны з Палінай не разлучаліся, не надакучвалі адно аднаму і пры гэтым заставаліся аднадумцамі.

«У нас нават не было звычайнага падзелу сямейных абавязкаў „гэта робіць муж, а гэта жонка“. Мы былі ўзаемазамяняльнымі адзінкамі як у сямейным жыцьці, так і ў палітычнай барацьбе. Мы адно аднаму, як той казаў, заўсёды былі гатовыя падставіць плячо. Я дапамагаў ёй зь дзецьмі, яна магла ўзяць на сябе нейкую маю справу. Кожны мог праявіць палітычную актыўнасьць. Пры гэтым, падкрэсьліваю, яна заўсёды была вельмі добрай маці, цудоўна гатавала, дзеці вельмі любілі прыгатаваныя ёю стравы. Мы цяпер вельмі сумуем па Палініных стравах, якія проста немагчыма нічым замяніць. Па яе цудоўных салатах, па рознай тушаніне з гароднінай».

Андрэй расказвае, што не прысутнічаў у кватэры, калі затрымлівалі Паліну, бо ўжо сядзеў за кратамі. Але ён дакладна ведае, як і што зь ёй тады адбывалася.

«Мяне затрымалі яшчэ да выбараў, прэвэнтыўна, і ўсе першыя гістарычныя падзеі я прабыў за кратамі. А выйшаў я ўжо ў іншую Беларусь, якая рыхтавалася, каб паўстаць. Гэта быў сапраўдны шок і сапраўдная радасьць. Здавалася, што перамога вось-вось надыдзе. Але, на жаль, рэжым скарыстаўся нашай нейкай разгубленасьцю, нашай неаб’яднанасьцю, і ўдалося прыдушыць пратэсты. Пачаліся затрыманьні, рэпрэсіі.

Ужо ў верасьні на адной з акцый у Берасьці мяне жорстка затрымалі, паламалі палец, вывіхнулі руку, зламалі рэбры. Тады я правёў яшчэ 30 дзён за кратамі. Трэці раз затрымалі ўжо перад Новым годам. Была аблава на актывістаў, і я проста ня змог яе пазьбегнуць, мяне ўзялі каля дома, калі прагульваўся з малодшым сынам, якому тады было 4 гады. Сказалі, каб маці выйшла, бо малы сын можа застацца на вуліцы. Выйшла Паліна і пачала здымаць відэа майго затрыманьня, як мяне цягнулі ў машыну. І ня вытрымала ды назвала іх фашыстамі», — прыгадаў Андрэй Шарэнда.

Другога студзеня, пакуль Андрэй сядзеў у берасьцейскім ІЧУ, да іх у дом прыйшлі зь ператрусам міліцыянты. Прычынай стала крымінальная справа за тое, што Паліна назвала міліцыянтаў і ўладу фашыстамі. Трэцяга студзеня Паліну Шарэнда-Панасюк пасадзілі за краты, а яе мужа Андрэя неўзабаве выпусьцілі з ІЧУ.

Як тануў у балоце

Гэтую гісторыю расказваюць адзін аднаму беларускія палітуцекачы ў Літве і Польшчы. Было, прызнаецца Андрэй, але запэўнівае, што ўсё адбывалася не настолькі небясьпечна. Тлумачыць, як усё было папраўдзе. Што пераходзіў мяжу разам зь дзяўчынай, таксама палітычнай уцякачкай, і разам яны трапілі ў балота. Але не таму, што памыліліся.

«Чаму давялося сысьці з заплянаванага маршруту? Тады акурат разгараўся эмігранцкі крызіс і мы натрапілі на лягер гэтых уцекачоў. І ўбачылі, што зь імі побач знаходзяцца беларускія памежнікі, фактычна іх ахоўваюць. Бо мігранты палілі вогнішчы, а за імі стаялі аўтамабілі памежнікаў. Тыя былі з сабакамі, але нікога адтуль не выштурхоўвалі. Мы ціхенька, пакуль нас не заўважылі, збочылі са сьцежкі і пайшлі іншым шляхам, які прывёў нас у балота. Там сапраўды перажылі некалькі цяжкіх хвілін. Дрыгва даходзіла да грудзей. Але выбраліся. Тым больш было лета, прасушыліся. А як прайшлі мяжу, хутка сустрэлі літоўскіх памежнікаў», — расказаў уцякач.

Паводле Андрэя, вялікай радасьці, што ўцёк зь Беларусі, ён не адчуў:

«Хутчэй роспач, пустэчу, што цябе пазбаўляюць радзімы, а наперадзе жыцьцё ў эміграцыі. А гэта ня казка, гэта цяжкая праца, адказнасьць, а для мяне ў любым выпадку — і чужына. Літоўскія памежнікі да нас добра паставіліся. Я папрасіў палітычнага прытулку ў Літве — гэта стандартная працэдура. Дарэчы, пакуль мы былі на памежнай заставе, туды прыйшлі тыя мігранты, якіх мы бачылі з нашымі памежнікамі. І былі яны чысьценькія, у белых красовачках, бо яўна ішлі не праз балота, як мы, а па дарозе. Нашы памежнікі правялі іх да мяжы, гэта зразумела. Тады літоўцы яшчэ прапускалі мігрантаў праз сваю мяжу. Ведаю, што частку потым завярнулі назад у Беларусь, але частку прапусьцілі пасьля далей у Эўропу. Тыя, хто быў зь сем’ямі, дакладна атрымалі прытулак».

Ці пытаюцца дзеці ў Андрэя, дзе іхная мама, калі яна вернецца? Суразмоўца прызнае, што гэта для яго цяжкае пытаньне, і тлумачыць, чаму.

«Калі старэйшы сын добра памятае маці, усё жыцьцё зь ёй пражыў, сам усё разумее, дык малодшаму складаней, у яго мама толькі на фатаздымках. Яму было ўсяго 4 гады, калі апошні раз яе бачыў, а днямі яму будзе ўжо 7 гадоў. Амаль усё сьвядомае жыцьцё бяз мамы. Таму шмат апавядаю пра Паліну, уключаю дзецям відэа зь ёй, праглядаем фоты, каб яна нібы прысутнічала побач. Старэйшы сын піша ёй лісты. Але ад яе лісты вельмі рэдкія, іх проста не прапускаюць з ШЫЗА і ПКТ, дзе яе ўвесь час трымаюць», — расказвае Андрэй. Актывіста абурае, што сёньня ў Беларусі такое мусяць перажываць сотні дзяцей.

Ці даходзяць да Паліны лісты старэйшага сына? Андрэй адказвае на гэтае пытаньне станоўча. Але з агаворкай: так было раней, а што цяпер — невядома.

«Адзінае, што прапускалі добра, гэта якраз лісты ад старэйшага сына. Калі Паліна знаходзілася ў гомельскай калёніі, то і ад мяне лісты прапускалі, але цяпер не. Зразумела, сын ня піша пра палітычныя рэчы, ён піша пра посьпехі ў школе, як вучыцца, пра нашы падарожжы. На шчасьце, даходзяць і словы пра любоў да мамы. Ва ўсякім разе да сьнежня такія лісты даходзілі, але цяпер згубілася сувязь і цяжка сказаць, што даходзіць, а што не. Зразумела адно: што яна цяпер у поўнай ізаляцыі».

Сталіца, дзе прэзыдэнт ходзіць без картэжу

Андрэй Шарэнда зь дзецьмі жыве ў Вільні. На яго думку, у Літве вельмі прыязна ставяцца да ўцекачоў зь Беларусі. Цёпламу прыёму, клопату аб быце і інтэграцыі не пашкодзілі і праблемы, якія ўзьніклі ў сувязі з агрэсіяй Расеі супраць Украіны, лічыць беларускі актывіст.

«Літоўцы разумеюць, што агрэсарам адносна Ўкраіны ёсьць не беларускі народ, а рэжым Лукашэнкі. Яшчэ чаму тут нам добра, дык гэта таму, што тут ёсьць вельмі дружная дыяспара, ёсьць арганізацыі, якія дапамагаюць беларусам. Яны дапамагаюць адаптавацца тут у такі складаны пэрыяд. А складаны пэрыяд — гэта першыя месяцы, як чалавек сюды прыяжджае. Напрыклад, я першыя 5 месяцаў быў у чаканьні статусу ўцекача. На жаль, гэты працэс зацягнуўся, бо быў мігранцкі крызіс. Гэта прывяло да таго, што ў літоўскіх міграцыйных службаў быў проста каляпс і справы беларускіх уцекачоў разглядаліся вельмі доўга».

Нядаўна Андрэй Шарэнда скончыў курс навучаньня на бухгальтара і аўдытара, атрымаў дыплём і месяц пастажаваўся ў літоўскай фірме. Кажа, што лепш зразумеў мэнтальнасьць літоўцаў і тое, як пабудаваная ў іх фінансавая сыстэма. Спадзяецца, што гэтыя веды спатрэбяцца падчас жыцьця ў новай Беларусі.

«Тое, што адбываецца сёньня ў Літве, можна назваць эканамічным цудам. Прыкладна такі эканамічны цуд быў некалькі гадоў таму ў Польшчы, а цяпер тое ж бачым у Літве. І адным з рухавікоў гэтага посьпеху сталі некалькі дзясяткаў тысяч беларусаў, якія сюды прыехалі пасьля 2020 году. Гэта IT-сфэра; таксама шмат беларусаў занялі нішу кіроўцаў, працуюць у сфэры лягістыкі. Літва ўсяляк падтрымлівае тых беларусаў, якія сюды прыехалі», — кажа ўцякач.

Андрэй Шарэнда мяркуе, што беларусам варта пераймаць літоўскі досьвед

«Па-першае, я добра пабачыў, як працуе дэмакратыя. Што людзі тут сапраўды выбіраюць і выбіраюцца. І як працуе прэзыдэнцкая сыстэма. Вось я жыву непадалёк ад Старога гораду, а раней увогуле жыў у Сарым горадзе. Дык шмат разоў бачыў, як прэзыдэнт Літвы Наўседа ідзе на працу. Зь ім няма ніякага картэжу, няма ніякіх ахоўнікаў. Ён ідзе з адным, пэўна, дарадцам і адным ахоўнікам. Спакойна ідзе. І ходзіць абедаць у звычайную рэстарацыю, у якую ты таксама можаш зайсьці, сесьці за суседні столік і паесьці ў гэты час. Гэта сапраўдная дэмакратыя, калі прэзыдэнту ня трэба хавацца ад сваіх грамадзянаў. Менавіта да такога трэба імкнуцца і Беларусі — каб усё было адкрыта, празрыста».