Запавет Юрыя Хадыкі

Скансалідаваную дыктатуру адолець можна толькі разам.

23 чэрвеня споўнілася 85 гадоў з дня нараджэньня навукоўца і палітыка Юрыя Хадыкі, які памёр у 2016 годзе.

У глухія савецкія часы нас, студэнтаў – сяброў «Беларускай майстроўні», уразіла пагалоска, што ў Акадэміі навук доктар фізыка-матэматычных (!) навук Юры Хадыка чытае лекцыі пра старабеларускае мастацтва і хрысьціянскую культуру Эўропы.

Гэта былі незабыўныя глыткі сьвежага паветра — калі сапраўдныя, а ня дзьмутыя эстэтычныя вяршыні сьцьвярджаліся дакладнай аргумэнтацыяй.

Музэй старажытнабеларускае культуры, які ён разам з аднадумцамі ствараў і разьмяшчэньня якога ў Акадэміі навук дамогся, — наагул нешта фантастычнае для тае пары: прастора сапраўднай беларускай культуры, самабытнай і эўрапейскай, увайшоўшы ў якую, людзі ўмомант пазбаўляліся савецка-імпэрскага шалупіньня ў галаве і ўсьведамлялі сябе носьбітамі выдатнае традыцыі.

І ў палітыцы Юры Віктаравіч прапаноўваў рашэньні з навуковай дакладнасьцю, доказы апанэнтаў выслухоўваў добрасумленна і аргумэнтаваў добразычліва. І наагул быў увасабленьнем інтэлігентнасьці, адкрытасьці, чалавечнасьці. Ягоным усячасным прынцыпам было «хто ня вораг, той можа стаць саюзьнікам», ён быў маторам кааліцыйных паразуменьняў дэмакратычных сілаў, бо па-навуковаму разумеў: скансалідаваную дыктатуру адолець можна толькі разам.

Як фізык ён цалкам усьведамляў маштаб Чарнобыльскай катастрофы. Таму і арганізоўваў навуковыя канфэрэнцыі, незалежныя экспэртызы наступстваў Чарнобылю, але не абмяжоўваўся толькі навуковымі мэтадамі барацьбы за праўду і ратаваньне народу, а шмат гадоў быў нязьменным арганізатарам «Чарнобыльскага шляху».

І гатовы быў ахвяраваць сабою, як падчас галадаваньня 1996 году, калі яго пасьля «Шляху», які стаў і акцыяй пратэсту супраць зьнішчэньня незалежнасьці Беларусі, кінулі ў вязьніцу.

Гэты ўчынак цалкам адпавядаў ягонаму бачаньню місіі адказных беларусаў і складанасьці задачы, якая стаяла перад імі. У 1989 годзе, калі толькі пачынаўся масавы рух за незалежнасьць, выступаючы на 40-тысячным мітынгу БНФ на стадыёне «Дынама», Юры Віктаравіч згадаў ВКЛаўскую лёгкую кавалерыю, ваяры якой ахвяраваліся, запаўняючы сваімі целамі варожыя равы-пасткі, каб усьлед за імі — літаральна па іх — маглі пайсьці ў атаку наступнікі.

Сёньня яму было б 85. Некалі на будынку Інстытуту фізыкі Акадэміі навук, дзе быў Хадыкаў кабінэт, ператвораны з канца 1980-х у штаб-кватэру БНФ, зьявіцца памятны знак у гонар аднаго з тытанаў новага Беларускага Адраджэньня.

Вінцук Вячорка, «Радыё Свабода»