«Варта помніць пра нашае супольнае паўстанне 1863 года на Падляшшы»

У Кнышынскай пушчы адбылася экскурсія, прымеркаваная да 162-й гадавіны пачатку Студзеньскага паўстання.

У Кнышынскай пушчы адбылася экскурсія, прымеркаваная да 162-й гадавіны пачатку Студзеньскага паўстання. Экскурсію пад назвай «Па невядомых сцежках студзеньскіх паўстанцаў у Кнышынскай пушчы» па трохкіламетровым маршруце правёў сённяшні «Госць Рацыі» — гісторык і пісьменнік Павел Срэдзіньскі. Краязнаўца адказаў на пытанні Вольгі Сямашкі і паразважаў над тым, для чаго варта вывучаць гісторыю паўстання на Падляшшы і як у гэтай справе змогуць дапамагчы беларусы:

— Спадар Павел, закончылася наша вандроўка па Кнышынскай пушчы. Усе задаволеныя. Якія вашы ўражанні? Для чаго ладзілася такая вандроўка, і якое значэнне яна мае для мясцовых жыхароў?

— Гэта, перш за ўсё, даніна ўдзячнасці і памяці маім продкам, якія, праўда, непасрэдна з гэтага рэгіёна Пушчы не паходзяць, а з паўднёвай часткі, з наваколляў Жыўкова. Але лёсы паўстанцаў у той ці іншай ступені перапляталіся з жыццём усіх сем’яў, якія тут пражывалі. Мы знаходзімся на вельмі цікавым рэгіёне — гэта фактычна памежжа, мяжа Вялікага Княства Літоўскага і Кароны. Мяжа была ў вёсцы далей, дзе знаходзіцца Бярозаўка. Корыцын быў у Вялікім Княстве, а пазней гэта была Гарадзенская губерня, а там ужо Аўгустоўская. Тут адбывалася шмат падзей, у тым ліку і Студзеньскае паўстанне.

Гэта паўстанне было выцягнута з забыцця каля Саколцы і ў Валілах, але ва ўсіх іншых месцах памяць пра яго менш захаваная. Таму мы пастанавілі вярнуць памяць пра гэта паўстанне і тут, у Кнышынскай пушчы, у яе заходняй частцы, арганізаваць такую прагулку, каб ушанаваць паўстанцаў. Я асабіста лічу, што гэта паўстанне найбольш дакладна адлюстроўвала тое, што мы павінны рабіць у гэтай частцы Еўропы, а менавіта быць звязам Літвы, Русі і Польшчы. Вядома, як незалежных і суверэнных дзяржаў, але якія супрацоўнічаюць паміж сабой. На жаль, гісторыя склалася па-іншаму, і сітуацыя на ўсход ад нашай мяжы цяпер далёкая ад добрай. Нават Студзеньскае паўстанне ў Беларусі сёння не тое, пра што можна свабодна расказваць і ганарыцца.

— У Польшчы гэта можна святкаваць свабодна. Ці ўжо адбываліся цікавыя праекты, звязаныя з гэтым паўстаннем?

— Так, шмат рознага адбываецца. Я маю сціплы ўклад у гэтую справу, але заўсёды праводзяцца ўрачыстасці каля Валілаў, Копнай Гуры, дзе ёсць людзі, якія займаюцца гэтай гісторыяй. Там захоўваецца шмат інфармацыі і арганізоўваюцца імпрэзы. Я ж стараўся таксама актывізаваць гэту частку Кнышынскай пушчы і расказаць пра яе. Магчыма, у наступным годзе будзе нешта яшчэ, будзе працяг. Я думаю, што гэта варта рабіць, бо, хоць гэта паўстанне менш вядомае і менш папулярнае ў свядомасці жыхароў Польшчы, пра яго важна гаварыць і нагадваць. Ёсць што расказаць.

— Наколькі лёгка цяпер сабраць гісторыю пра паўстанне сярод мясцовых жыхароў? Як знаходзяцца крыніцы?

— Гэта праца з найстарэйшымі людзьмі, якія штосьці памятаюць. Але цяпер мы ўжо знаходзімся ў прайгранай пазіцыі, бо няма жывых сведак паўстання. Мае дзяды яшчэ мелі кантакт з такімі ўдзельнікамі, якія насілі спецыяльныя мундзіры. У сем’ях захоўвалася памяць, але часта яе забывалі, бо было небяспечна памятаць. Цяпер жа знаходзім толькі рэшткі гісторыі, якія часам цяжка звязаць, але часам гэта ўдаецца.