Лявон Баршчэўскі знайшоў беларускі верш пачатку ХІХ стагоддзя

Тэкст верша нагадвае велікодную або валачобную песню.

Пра гэта пiша грамадскiдзяяч iперакладчык Лявон Баршчэўскі у выданні «Наша Нiва».

«На дзень Божага Нараджэння (паводле грыгарыянскага календара) я пазнаёміў чытачоў з важнай сваёй знаходкай, зробленай падчас працы ў кракаўскім архіве князёў Чартарыйскіх з матэрыяламі шчучынскага архіву Друцкіх-Любецкіх, - пiша ён. - Падчас далейшай апрацоўкі матэрыялу ўдалося зрабіць істотнае ўдакладненне: матэрыялы ўсяго названага архіву абмежаваныя часавымі рамкамі ад 1537 да 1846 года, а тэчка з літаратурнымі тэкстамі, хутчэй за ўсё, была цалкам сфармаваная да 1825 года.

Менавіта з гэтай тэчкі (за 4 дакументы перад «Вершам Рускім») паходзіць як згаданы «Верш Рускі аб Рэлігіі і Абычайнасці», з фрагментамі якога чытачы ўжо знаёмыя, так і наступны тэкст, лацінкай, на 34 радкі.

Гэты тэкст не мае аніякага загалоўка, але пэўным чынам нагадвае велікодную або валачобную песню (што праўда, сярод адпаведных фальклорных твораў, запісаных у ХІХ стагоддзі Зарыянам Далэнгам-Хадакоўскім, Пятром Бяссонавым, Паўлам Шэйнам або Аляксандрам Сержпутоўскім, больш-менш падобных тэкстаў я не выявіў).

Бясспрэчна, аднак, тое, што твор мае выразныя прыкметы літаратурнай апрацоўкі. Мова другога вершаванага твора не такая чыстая і выразная, як у «Вершы Рускім»: уплыў польскай мовы досыць відавочны не толькі ў лексіцы, а і ў падачы некаторых марфем. Тым не менш, беларуская аснова гэтага твора не выклікае аніякіх сумненняў. Чытачы, якім я, цяпер ужо на праваслаўнае Раство, прапаную пазнаёміцца з яго кірылічнай адаптацыяй, могуць пераканацца ў гэтым самі».

Лявон Баршчэўскі прыводзіць тэкст верша:

Ясна-чырвоны рачак па аблоку скача,

Трасе[цца] цэлае Неба, калі грэшнік плача.

Ужэ Анёлы граюць у свае пасвяцёлы,

«Алілуя» глосіць нам дзісь(1) дзень вясёлы.

Пліскаўка хвастом трасе, па выгане ходзі[ць],

Бусел з бусліцай у вадзе па калена бродзі[ць],

Адна толькі Зязюлька? та бардза(2) ўстыдліва,

К[а]тора на сухім краку (3) нігды (4) не сядыва(5).

А яна ў той час сваю пяснэчку вытне,

Калі пахнёнцае дрэва Чаромха расквітне.

Шчабятлівы Саловік стае да помачы,

Жабы квахчаць па лугах пачынаюць уначы.

Пятух на смятніску крычы[ць], а кура сакоча,

Шчыгел, седзячы на грушы, з шчыгліцай клякоча.

Голуб гудзе на хаце, верабей чырыка[е],

Ластаўка трэпле …язык, аж [у] сэрца праніка[е].

Крупяны[я] стрынадкі(6) на зэдзю(7) ся чапляюць (8),

Па кустах-хварастах гнязды увія[юць].

Стары[я] б[а]роды драпу[юць], выставіўшы брухі,

Слонца ясна дапяка[е] — скінулі кажухі.

Ту[т] малойцы, дзеўкі поначы драпу[юць], бі[юць],

А гаспадары па вуліцах гарэлачку пі[юць].

Напіўшыся гарэлачкі, закусяць яйцамі,

Толькі прос[яць]: свянцоных не бярыце пальцамі —

Нажом альбо трэска[й] пакрамзаўшы, пажывайце,

«Алілуя» вясёла крычэце, спявайце.

Жыйце доўга, Панове, цо(9) найдлужшы[я] векі —

Няхай Вам цякуць салодкі[я] рэкі,

Няхай ушэльк[а]е(10) шчасце круціцца вясёла,

Як на вадзе ў млыну хутка кружыць кола.

Віншую дачаканых свят[аў] —

Каб здзерлі скуру з галавы да пят[аў].

Прашу даць м[не] жаловаць,

Каб было за што падзяньковаць.