Глеб Лабадзенка: Я гатовы ісці ў партызаны, пускаць цягнікі пад адхон

Глеб Лабадзенка — без сумневу самы беларускамоўны чалавек краіны.

Ён вядзе моўныя курсы, выдае кніжкі, піша скаргі ў дзяржаўныя органы і робіць яшчэ шмат чаго карыснага для матчынай мовы. У вялікім інтэрв’ю «Нашай Ніве» Глеб Лабадзенка разважае пра талерантнасць, «беларускае гета» і крытыкаў, а таксама расказвае, каго не хапае Беларусі.

«Сустракалі Новы год на Лепельскім возеры з сябрамі – спалілі лазню»

— Мы цяпер з Вамі сядзім у бліннай. Вы ўвогуле бліны любіце?

— Магу пад настрой. У мяне бліны асацыююцца з вёскай, таму што ў вёсцы, дзе я бавіў школьныя вакацыі, у кожнай хаце стаяў мех мукі. І мяне, як дзіцёнка гарадскога, выкормлівалі ўсялякімі далікатэсамі. А ў суседскіх дзяцей было прасцей. «Баба, хачу есці!». Яна зачарпнула мукі, расчыніла бліны. І мне здаваліся гэтыя бліны неверагоднай стравай! А другая фантастычная страва называлася скібка. Калі бралася луста чорнага хлеба, пасыпалася цукрам, потым у рот набіралася малако ці вада – і так гэта ўсё палівалася. Я бачыў, як гэта робяць вясковыя дзеці, прыбягаў дадому і мяне аж калаціла. Казаў, што таксама хачу скібку. Так бывае, што не заўсёды далікатэсы – самае смачнае.

Памятаю, калі вучыліся ў ліцэі, у нас на дошцы былі анкеты настаўнікаў. Сярод пытанняў было «ваша любімая страва». Усе адказвалі: «дранікі», «бульба смажаная». А адзін з настаўнікаў адказаў «устрыцы з белым бардо». І калі мы аднойчы ў яго спыталіся, ці так на самой справе, ён сказаў, што аднойчы ён быў у Францыі, дзе яго гэтым частавалі, і яму вельмі спадабалася. Так і ў мяне.

— А дома ў Вас хто бліны пячэ?

— Мы рэдка дома пячом бліны. У мяне праца сядзячая, я стараюся есці менш мучнога, бо і так на фоне жонкі-прыгажуні выглядаю, як Пумба. А вось дранікі раблю толькі я. Проста я ўвогуле мала чаго ўмею гатаваць, таму, калі яна яшчэ і дранікі будзе рабіць, атрымаецца, што я не гатую ўвогуле нічога.

— Да цешчы на бліны?

— Канешне! Да цешчы ездзім рэгулярна не толькі на бліны, але і на іншыя розныя прысмакі. Вось на Каляды ў цешчы былі. На Новы год таксама паедзем.

— Якія ўвогуле адметныя традыцыі ёсць у сям’і Лабадзенкаў?

— Я ўвогуле не люблю розныя схемы і графікі. Напрыклад, Новы год. Для мяне гэта не свята ніякае. Вось Божае Нараджэнне, канешне, свята. Я такі бессістэмны чалавек: устаю не па графіку, кладуся не па графіку. І таму самая галоўная традыцыя, каб была любоў і каханне. А ўсё астатняе… Цярпець не магу фармальнасці. Мяне пачынае калаціць ад фразы «трэба рабіць так, таму што так трэба, так усе робяць».

— А з Новым годам што не так?

— Новы год застаўся ў дзяцінстве. Тады я любіў гэтае свята: куча сваякоў, куча падарункаў пад ялінкай чакае… Гэта як першае каханне з дзіцячага садка – яно павінна застацца там. І цяпер я абсалютна спакойна стаўлюся да Новага года. «Дзе мы будзем сустракаць?» – «Дзе скажаш, там і будзем». Хоць было некалькі вясёлых сустрэч Новага года. Некалькі год таму сустракалі на Лепельскім возеры з сябрамі – спалілі лазню.

— Падрабязней можна?

— Ну спалілі лазню. Нанялі цёплай сяброўскай кампаніяй хатку на беразе Лепельскага возера – і Новы год сустракалі ў літаральным сэнсе на лёдзе. Як нас цмок не з’еў, не ведаю… А на раніцу 2 студзеня сусед грукае да нас у дзверы і кажа: лазня гарыць! Спачатку падумалі, што там, мабыць, парыцца нехта. Але і праўда: лазня гарэла! Выклікалі пажарных. Яны хутка прыехалі, усё патушылі. Цвярозыя, дарэчы – раніцай 2 студзеня! Пасля прыехаў гаспадар дома. Паглядзеў і кажа: «Вы не думайце, я псіхаваць не буду. Я ўжо за два забойствы адсядзеў, я ўжо не псіхую». Па выніку ўсё скончылася нармальна. Там проста было парушана нешта ў самой лазні: гарышча было саломай засланае – а так нельга. І выявілася, што гарэла яна ўжо не першы раз… Нешта было не па сістэме зроблена. Так што мы нейкую суму яму аддалі, але яна несупастаўная з тым, што там згарэла. Іначай бы прыйшлося аддавацца яму ў рабства.

«Літаратуру выкладалі так, што я яе ненавідзеў»

— Ваш сын на якое свята пад ялінкай падарункі знаходзіць?

— На Каляды, канечне.

— А на Новы год нічога?

— Мы яму на Каляды столькі падарункаў паклалі, што там было і з разлікам на Новы год таксама. Троху махануліся, што за раз усё аддалі. Трэба было ўсё ж порцыямі. Хацелі яго парадаваць, што вось столькі шмат падарункаў. А ён нейкую адну машынку выбраў – і пайшоў яе вазіць!

— Хто ў Вас у сям’і больш з малым возіцца?

— Жонка, канечне. Я ж увесь у справах. Але па магчымасці стараюся таксама. Іншая справа, што я каб і хацеў, не магу цэлы дзень дзіцем займацца. Таму вельмі ўдзячны жонцы, што ў мяне ёсць магчымасць займацца творчасцю, бо выхаванне дзіцяці – гэта не меншая праца, чым любая астатняя. І калі нехта думае, што жанчына ў дэкрэце адпачывае, я бачу, што гэта не так. Дзеці гэта такая рэч, што на потым не адкладзеш. Гэта ў нас ужо нейкія такія модныя еўрапейскія тэндэнцыі, што я, маўляў, спачатку зраблю кар’еру, а потым буду дзяцей гадаваць. Потым табе ўжо нічога не будзе трэба. Ды і навошта дзецям старыя бацькі? Таму мы вырашылі з гэтымі справамі не адкладаць.

— Глеб Лабадзенка – строгі бацька?

— Не, ну які строгі? Можна мяне, вядома, раз’юшыць, калі малы цэлы дзень ужо дурэе. А так гэта, канешне, любімы сыночак: і ў сраку яму цалуем, і ўсё, што хоча, робім. Я, калі б і хацеў, не магу строіць з сябе строгага. Магу раззлавацца, калі ў мяне нейкая тэрміновая праца, бо я ж дома працую. Таму звычайна проста працую ўначы – навучыўся выходзіць з гэтай сітуацыі.

— Можаце яго адлупцаваць?

— Як ты будзеш свайго любімага сыночка лупцаваць? Канешне, можна па срацы шлёпнуць у педагагічных мэтах, але каб адлупцаваць – дык не.

— Вам самому ў дзяцінстве даставалася?

— Не. І таму не буду свайго малога лупцаваць. Ну на самой справе – ты ж б’ешся з двухгадовым чалавекам, у цябе мазгі ёсць увогуле? Ён табе можа адказаць? Я лічу, што гэта няправільна, гэта ўсё адно, што біць жанчыну. Хочаш пабіцца – пазвані Віталю Гуркову, пайдзі пабіся з ім. А біцца з двухгадовым дзіцёнкам…

— Калі апошні раз біўся Глеб Лабадзенка?

— Ніколі ў жыцці, ніводнага разу. Усё жыццё вырашаў канфлікты дыпламатычным шляхам.

— Праект «Дзіцячая заМова» нарадзіўся з-за ахвоты тлумачыць мову сваім дзецям ці проста як камерцыйная ідэя?

— Гэты праект з’явіўся, калі жонка чакала нашага першага сына. Гэта было штуршком. Але пачыналася ўсё амаль выпадкова, як жарт. Зразумела, што я зусім не ўмею маляваць. А потым я пабачыў, што ўменне маляваць – не самае галоўнае ў гэтай справе. Бо кожны глядзіць і думае: «Ууу, дык і я так магу! Што тут такога?» Шчыра кажучы, не чакаў такога водгука ў чытачоў. Часам рэчы, на якія робіш стаўку, не спрацоўваць, а тыя, што адбываюцца выпадкова, маюць поспех.

— Ваш сын цалкам беларускамоўны?

— Канешне, ад нас ён чуе толькі беларускую мову, тут і варыянтаў ніякіх быць не магло. Але ж бацькі ў мяне рускамоўныя. Дзіцёнак з’ездзіць да бабулі, нахапаецца нейкіх слоў, а мы пасля праводзім выхаваўчую працу: не «спасібо», а «дзякуй» трэба казаць. Нам пашанцавала, што ў нас асяроддзе такое добрае. Хросны бацька малога – Сяргей Харэўскі. Хросная маці – Наста Дашкевіч (Палажанка). Суседзі нашыя — Алеся Раманюк і Мікола Дземідзенка – таксама гадуюць дзіцёнка па-беларуску. Усе нашыя дзеці паміж сабой сябруюць. Не тое, што мы ствараем нейкі інкубатар… Але ў нашым грамадстве па-руску ён і так навучыцца размаўляць, нахапаецца іншай навукі. Жонка мяне часам падкалвае, маўляў, а калі ён вырасце і стане кіроўцам машыны са смеццем, што ты будзеш рабіць? Ну а што? Абы чалавекам добрым быў. Не ўсім жа вершы пісаць і на сцэне выступаць.

— То бок, калі сын скажа, што пойдзе паступаць у ПТВ, то Глеб Лабадзенка скажа «ОК»?

— Я ў свой час пайшоў супраць волі бацькоў – і гэта ў выніку дало плён. Таму я гатовы, што ён пойдзе супраць маёй волі. Гэта не страшна. Калі ты адчуваеш свае сілы, каб не проста пабыкаваць, а дасягнуць пастаўленай мэты, то гэта нармальна. Бывае ж, што часам людзі выбіраюць такі шлях паслухмянасці, а пасля вырастаюць мамчынымі сыночкамі, сядзяць у 40 год у бацькоў на шыі.

— Можна больш падрабязна пра Ваш дэмарш?

— У сёмым класе я вырашыў паступаць у Коласаўскі ліцэй. Мае бацькі – далёкія ад палітыкі і грамадскага жыцця людзі. Яны думалі, што гэта ўсё «апазіцыя», што іх могуць з працы звольніць і гэтак далей. Пачаліся скандалы. А я сказаў «пайду і ўсё». Далей ужо ўсё было нармальна.

— Як я разумею, маленькі Глеб не быў беларускамоўным. Як да яго ўвогуле прыйшла думка паступіць у Коласаўскі ліцэй?

— Гэта няправільна так казаць. Мая мама пайшла працаваць даволі рана, таму мяне гадавала збольшага бабуля – беларускамоўны ад прыроды чалавек. А думка ісці ў ліцэй з’явілася ў сёмым класе, калі я пазнаёміўся з Рыгорам Барадуліным. Ён мне сказаў: «Трэба ісці ў Коласаўскі ліцэй». І я пайшоў.

— Ну ён жа не проста так да Вас падышоў.

— Мы праходзілі ягоную творчасць у школе. І я даведаўся, што ён жыве ў Мінску. Я да таго часу ўвогуле не ведаў, што нехта яшчэ жывы з беларускіх пісьменнікаў. У нас літаратуру выкладалі так, што я яе ненавідзеў. Дык і сённяшнія дзеці ненавідзяць, расцэньваюць гэта як катаванне. У школьную праграму так адбіраюць творы, нават класікаў, што можна ўзненавідзець усё пасля першага ж урока. А я, дзякуючы Барадуліну, даведаўся, што ёсць гэты паралельны свет, пра які большасць людзей нават не падазрае, і што гэта – цэлы космас, наш нацыянальны космас.

«Я не настроены быць талерантным да таго, хто тут свае парадкі наводзіць»

— Вы неяк казалі, што Гервасій Выліваха з «Ладдзі Роспачы» Караткевіча – ідэальны беларус. Цытую «заўсёды нападпітку, на плячах сокалы, на сёдлах жанчыны, у вачах – няма Божага страху».

— Гэта ж увогуле Рэмба! Гервасій Выліваха – гэта каўбой, супергерой, вось у чым рэч. Бачыце, я, на жаль, не заспеў самога Караткевіча. Але яго блізкія сябры сведчаць: ён пісаў Гервасія Выліваху з сябе. І вось гэтыя жанчыны на сёдлах – гэта сімвал таго, што можа быць іначай. У нас усе мужыкі такія вось (насупіўся), а Выліваха – во (усміхаецца і паказвае мышцы)! Гэта не значыць, што ўсім трэба хадзіць нападпітку. Ён жа быў рэалізаваным чалавекам – жыў у замку, хоць і паўразбураным. Усё было. Жанчыны былі, грошы былі, віно было. Сімвал таго, што ўсё ўдалося. А пасля гэтага можна і пасвяткаваць трошкі.

— Наколькі Глеб Лабадзенка блізкі да гэтага вобразу?

— Я на падпітку не хаджу ніколі, і жанчыны на сядле ў мяне не ляжаць. Але самая важная цытата з Ладдзі Роспачы іншая: «Рабі нечаканае, рабі, як не робіць ніхто – і тады пераможаш». Вось гэта, я лічу, павінен быць увогуле дэвіз усіх беларусаў. Гэта містычны твор. Я не так шмат сустракаў маленькіх (па аб’ёме) твораў, якія б маглі настолькі перакуліць твой светапогляд. Гэта, напрыклад, «Чайка Джонатан Лівінгстан» Баха альбо «Маленькі прынц». Як спявае Лявон Вольскі, «ламай сцэнар, ламай сістэму». Вось чаго нам не хапае. Гэта не значыць, што трэба быць анархістам і драць на сабе кашулю. Вось, напрыклад, мая бабуля заўжды кажа: «А што людзі падумаюць?» Гэта капец проста! А што людзі падумаюць?! Я гэта з дзяцінства чуў. «Так нельга рабіць, бо так ніхто не робіць». І гэта замкнёнае кола. Бо калі ты будзеш рабіць так, як усе, то цябе, магчыма, не спаляць на вогнішчы за фразу «і ўсё-ткі яна круціцца», але нічога астатняга не атрымаецца.

Любы прагрэс і рух наперад – гэта справы, якія не рабіў раней ніхто. Вынаходзіць ровар немагчыма, бо як у прыпавесцях Саламонавых, «нічога новага пад сонцам няма». Але кожнае пакаленне можа вынаходзіць ровар нанова, вось у чым рэч. Напрыклад, пачатак ХХ стагоддзя, пакаленне «Нашай Нівы». Божа, якая тусоўка класная была! Купала, браты Луцкевічы, Уласаў, Колас, Цётка, Багдановіч вершы дасылаў… І інерцыі той залатой пары хапіла надоўга. Потым хваля Адраджэння канца 80-х – пачатку 90-х. Мы да сёння сілкуемся зробленым у тым часе.

— Расказваючы пра Лепельскае возера, Вы ўзгадалі цмока. Ягоны вобраз – мужык, які сядзіць сабе сядзіць, а пасля перакульваецца і ператвараецца ў цмока – гэта адлюстраванне нашай партызанскай культуры?

— У нас ёсць такая негатыўная рыса – спрадвечныя асаблівасці нашага народу выкрываць як недахопы. Напрыклад, мы такія партызаны – гэта, нібыта, недахоп. Дык гэта ж перавага! Невядома, што будзе заўтра. Я, прынамсі, гатовы, як мой прадзед Захар Храмцэвіч, ісці ў партызаны, пускаць цягнікі з ватаю пад адхон. Ці яшчэ кажуць, што мы занадта кансерватыўныя. Я таксама не лічу, што гэта недахоп. Часам я гляджу, што там у гэтай «загніваючай Яўропе» адбываецца – оооой! (усміхаецца) Вось у мой пад’езд кітайцы панаехалі і сталі смецце кідаць ля смеццеправода. Я залез у Google Translate, пераклаў на кітайскую «яшчэ раз, сабака, паставіш тут смецце, парву, як Тузік грэлку» і павесіў там. Усё, пакеты зніклі і кітайцы паўз сценачку ходзяць. Ці мне трэба было цалаваць тых кітайцаў, каторыя мне пад’езд засмечваюць? Пабачу, што будуць смецце кідаць – спушчу з сёмага паверху! Я не настроены быць талерантным да таго, хто тут свае парадкі наводзіць.

— А што яшчэ Вас можа пасадзіць на каня?

— Я ўвогуле вельмі эмацыйны, мяне шмат чаго можа пасадзіць на каня. Я вельмі хутка заводжуся. Нават нешта прачытаю ў Інтэрнэце і пачынаю кіпець. Гэта мяне губіць увесь час. У нас жа людзі крыўдлівыя – ты напішаш нейкую какашку, а яны табе гэта гадамі будуць памятаць.

— Нешта гэта не спалучаецца з тым, што Вы ні разу не біліся.

— Дык я пару так выпускаю іншым чынам. (усміхаецца) Адкрыў Інтэрнэт, пацяўкаў-пацяўкаў – ды пайшоў спаць. Там да раніцы бульбасрач, а я сабе сплю. Ашчаджаю гэтак нервы! Устаю, а там сто каментаў. Але я не ўвязваюся ў гэтыя баталіі, нічога нікому не даводжу, асабліва тролям. А тое, што ў каментах бруд будзе ліцца… Сабака брэша, караван ідзе.

«Вось я пішу лісты. А ты што робіш? Цяўкаеш на Facebook?»

— Але паралельна з такім тэмпераментам Вы мне таксама казалі, што Вы зануда. Гэта Ваша асабістае меркаванне?

— У мяне быў цікавы досвед – я некалькі год вёў школу маладога журналіста. Не ведаю, што думалі тыя людзі, якія да мяне туды хадзілі. Я з адукацыі журналіст. А журналіст – такая дзіўная прафесія, што больш нікуды не пойдзеш працаваць. І таму я ў гэтай школе быў вельмі патрабавальны да сваіх навучэнцаў. Дзяўчаты часам плакалі, скайп адключалі. Але гэта дало плён – многія з іх засталіся працаваць у журналістыцы. І мне не шкада, што я тады быў такім занудам. Але ў той жа момант, не магу цярпець маралізатарства, калі нехта бярэ на сябе ролю такога суддзі. Маралізатарствам можа займацца толькі бясспрэчны маральны аўтарытэт: чалавек, якому вераць усе. А ў нас людзі любяць часам лезці са сваёй мараллю.

— Самы ўдзячны і лепшы Ваш вучань за гэты час?

— Я не хачу нікога з іх называць вучнем, хай лепей яны спачатку назавуць мяне настаўнікам.

— Яшчэ пра занудства. Я калі ў Facebook бачу, колькі лістоў і зваротаў Вы пішаце і як рэагуеце на адказы, у мяне проста ў галаве не ўкладваецца, адкуль столькі часу і энэргіі.

— На гэта шмат часу трэба? Пяць хвілін у дзень.

— Вы ж самі толькі што сказалі, што не варта нешта даводзіць людзям, думка якіх для вас нічога не значыць. А пасля заяву ў пракуратуру падаць можаце.

— Разумееце, напрыклад, як з судом з тым ЖЭСам. Той галоўны інжынер ні ў чым не вінаваты, ён – плён нашага грамадства. Але некаму гэтая справа нагадала, што ўвогуле ёсць беларуская мова, што яна для кагосці важная. Я не думаю, што калі нейкая крама заплаціць 500 тысяч штрафа ці атрымае папярэджанне, з імі нешта здарыцца – у іх абароты ў мільёны даляраў. Напрыклад, пра тую справу напісалі ва ўсіх суседніх дзяржавах, мне пісалі людзі за-за мяжы: «мы думалі, што ў вас мова ўжо ўсё, але ж атрымліваецца, што не так». Да таго ж, лісты ў абарону і дзеля папулярызацыі мовы – інструмент, які нам дае сама дзяржава. Чаму ж яго не выкарыстоўваць?

Нехта скажа, што мы гэтым выклікаем агрэсію. Але ж мы адвыклі жыць у прававой дзяржаве. Гэтыя справы можна разглядаць з вельмі сухога пункту гледжання – парушаецца закон. І, дарэчы, чаму пра мае пачуцці ніхто не думае? Пішу ліст у краму, атрымліваю адказ па-руску. Можа так і трэба? Ну, закон парушаецца, ну ладна. Калі ён у нас не парушаецца, той закон? Некаторыя часам пішуць мне «ты паклёпнік, ты выклікаеш агрэсію». А хто гэта піша? Пішыце далей. Вось я пішу лісты. А ты што робіш? Цяўкаеш на Facebook?

Вось прыклад. Нядаўна вазіў экскурсію ў Любчу. Там на адноўлены замак паставілі купал. Шмат каму ён не падабаецца. Але дзеля таго, каб крытыкаваць, патрэбна спачатку самому нешта зрабіць. Вазьмі помнік архітэктуры, цэглу, фарбу, пусці на гэта 10 гадоў жыцця – і зрабі так, як трэба. І тады скажаш, што той зрабіў абы-як, а ты – класна. А купал не падабаецца?.. Дык у Нясвіжы, каб замяніць купал-цыбуліну, спатрэбіўся пад’ёмны кран і некалькі гадзін.

— Тады атрымліваецца, што нікога крытыкаваць нельга – ні футбалістаў, ні акцёраў, ні чыноўнікаў.

— У нас проста большасць крытыкаў. А вось каб зрабіць нешта самому… Крытыкаваць жа лёгка. У нас на курсах мы праводзім анкетаванне на тэму, што патрэбна палепшыць. Мы даем там людзям бясплатна каву і гарбату. Дык вось адзін чалавек у анкеце напісаў, што трэба яшчэ і пячэнне класці.

«У нас усе хочуць міністрамі быць. А трэба працаваць»

— Добра. Заўтра Глеба Лабадзенку прызначаюць міністрам культуры. Што ён робіць?

— Тое, што і цяпер, толькі ўжо маючы большыя рэсурсы. Курсы назаўтра адкрыюцца ў кожным горадзе Беларусі. Кніжку Быкава выдадзім накладам не пяць, а пяцьсот тысяч асобнікаў.

— І будзем прадаваць яе, як у Савецкім Саюзе, у нагрузку да іншай літаратуры?

— Не. Вось у гэтым годзе мы выпусцілі 2 кнігі Быкава без цэнзуры агульным накладам пяць тысяч асобнікаў – без грантаў, дзякуючы падтрымцы мецэната Паўла Бераговіча і выдаўца Ігара Віркоўскага. І без прымусу прадалося ўжо чатыры.

— Дык пяць тысяч – гэта ж не пяцьсот тысяч.

— Выпусцім пяцьсот тысяч – прададзім чатырыста. Кошты трэба нармальныя ставіць, рэкламу рабіць. Увогуле вартыя кніжкі трэба выпускаць. Васіль Быкаў – што можа быць больш вартым? А калі яшчэ розныя фішкі, кшталту выданні без цэнзуры і гэтак далей, вельмі добра пойдзе.

— Але здаецца, нашым людзям зараз будзе больш цікава нават нейкая Данцова, чым Быкаў, ды яшчэ і на беларускай мове.

— Можна глядзець у абсалюце, а можна ў параўнанні. У абсалюце – усе нашыя справы – гэта такая мышыная вазня. Зараз выйдзі на вуліцу і спытай у людзей пра Быкава. Мала хто хоць пару твораў назаве. Але давайце паглядзім у параўнанні. Год таму такога не было, каб прадавалася чатыры тысячы экзэмпляраў такой кніжкі на беларускай мове. Беларускамоўныя кніжкі, якія прадаваліся б такой колькасцю, наколькі я ведаю, усяго было толькі дзве за апошнія гады: «Краіна Беларусь» Арлова і «Скарбы Беларусі» Лукашэвіча. Але гэта кніжкі іншай катэгорыі – падарункавыя альбомы. Таму гэта дасягненне.

— Што яшчэ можна зрабіць на такой высокай пасадзе для папулярызацыі беларускай мовы?

— Вось ведаеце, я шчыра не ведаю, што адказаць – «калі б ты быў міністрам…». У нас усе хочуць міністрамі быць. А трэба працаваць. Ваяводаў у нас хапае – з салдатамі праблема… Бо ўсе хочуць быць начальнікамі: дырэктар, кіраўнік, старшыня, міністр. Старшыня аргкамітэта па стварэнні аргкамітэта па стварэнні аргкамітэта… Пыха – гэта самае страшнае, што можа быць у чалавека. А найлепшы паратунак ад пыхі – самаіронія.

— Раз узгадалі пра курсы, як увогуле прыйшла ідэя іх стварэння? Не ляжаў жа Глеб Лабадзенка на канапе і проста так іх не прыдумаў.

— Спачатку нас з Алесяй Літвіноўскай запрасілі на іншыя курсы, дзе мы самі распрацоўвалі праграму і змест. А потым мы зразумелі, што выраслі з гэтых штанішак, і што ў нас ёсць сваё бачанне, як гэта павінна выглядаць. Таму мы вырашылі зрабіць свае курсы. Мы ніколі не аспрэчвалі таго, што ідэя і пачатак усяго належыць Кацярыне Кібальчыч. Гэта яна прапанавала рабіць публічныя курсы. І мы заўсёды казалі, што ўдзячныя ёй за гэта. Бо мы, седзячы тут, не здагадаліся пра гэта, а яна, седзячы там, здагадалася. Але тое, што мы робім цяпер – цалкам іншая рэч. І гэта бачна па тым, што мы здолелі зрабіць за гэты год: 650 студэнтаў штотыдзень у 8 гарадах і выдатная каманда з 20 выкладчыкаў.

— Як Вы ставіцеся да дэфініцыі «беларускае гета»?

— Я даўно з гэтым не сутыкаўся. Да нас на курсы ходзіць 90% рускамоўных людзей, якіх я раней не ведаў. І не толькі па Мінску, па ўсёй краіне. Я раней не заўважаў, у якім камфортным свеце мы жывем. Прыходзіш на канцэрт – там усе знаёмыя. Прыходзіш на прэзентацыю і гадзіну там з усімі вітаешся. Гэта ж класна, вельмі камфортна. Але больш класна, што на курсы прыйшлі людзі, для якіх гэта ўсё невядома. І нашыя курсы – гэта ж не толькі дзве гадзіны ў галерэі. Мы таксама ладзім экскурсіі, неўзабаве пачнуцца кінапрагляды беларускамоўныя, новы сайт адкрываецца… Мы хочам гэтым людзям даць усё ў адным месцы: і кніжкі, і мульцікі, і фільмы – усё-ўсё-ўсё.

— Зараз пачынаецца перадача «Мова Нанова» – штосуботы на Белсаце. Ці не думаеце Вы, што яна можа забіць жывыя курсы?

— Па-першае, перадача будзе адрознівацца ад курсаў: яна будзе ісці ўсяго 15 хвілін – своеасаблівыя вытрымкі. Па-другое, трансляцыі і відэазапісы курсаў, якія мы выкладваем у Інтэрнэце, не забілі ж курсы. Людзі глядзяць трансляцыі, калі не маюць магчымасці да нас прыходзіць. Напрыклад, нядаўна ў нас быў у гасцях бармен з кавярні «Штоле», які цалкам перайшоў на беларускую мову і глядзіць нашы трансляцыі: у яго няма магчымасці стала наведваць курсы. Класна, што камусьці гэта трэба.

— Што мы пабачым у Вашым выкананні ў 2015 годзе?

— Ідзе праца над новым сайтам курсаў «Мова Нанова». Там будзе шмат навінак. Мы хочам стварыць пляцоўку, да якой кожны зможа дадаваць нешта сваё. Таксама мы рыхтуем папяровы падручнік, назву для якога нам падказаў Лявон Вольскі – «20 крокаў да беларускай мовы». На сённяшні момант на сайце ўжо ёсць 58 бясплатных урокаў – гэта на тры такіх кнігі. І мы хочам усё гэта перавесці ў фармат падручнікаў. Ёсць людзі, якім патрэбна ў руках трымаць кніжку. Што датычыцца «дзіцячай заМовы», то ў студзені-лютым выйдзе другая частка і перавыданне першай. З першай часткі ўвогуле адбылася дэтэктыўная гісторыя – у мяне скралі малюнкі. Ну, як скралі. Чалавек, які займаўся выданнем кніжкі, адмовіўся мне іх вяртаць. Сказаў, што хоча пакінуць сабе.

— І што Вы?

— Дакументаў жа ніякіх не падпісвалі. Няма з чым у суд пайсці. Паралельна пачалі адбывацца нейкія невядомыя падзеі з гэтай кніжкай. З’явіліся асобнікі, пра паходжанне якіх я нічога не ведаю і якія прадаюцца па 150 тысяч. Нагадаю, тысячу асобнікаў я прадаў па 40 тысяч рублёў. Гэта кніжка сацыяльна арыентаваная. Яна прадалася ў тым ліку таму, што танна каштавала. Я, калі стаў спрычыняцца да выдання кніжак, то пабачыў, што ў нас нацэнка ў гэтым кнігавыдавецкім бізнесе бывае 400 адсоткаў. Гэта проста абсурд. Калі кніжка сабекоштам тры даляры прадаецца за 150 тысяч – гэта няправільна, гэта супярэчыць усім законам эканомікі і здаровага сэнсу. А потым будзем казаць, што літаратура наша загінаецца і кніжкі накладам па 300 асобнікаў ляжыць і не прадаюцца. Дык ты яшчэ 500 адсоткаў нацэнкі зрабі, і ўвогуле ўсё добра будзе!

Што да «дзіцячай заМовы», то другая частка і перавыданне першай будуць каштаваць па магчымасці мінімальна – дакладна меней за 100 тысяч. І людзі цэняць гэта – на сённяшні момант, яшчэ да выхаду кніжкі, ужо больш за 500 асобнікаў замовілі.

Фота: «Наша Ніва»