Пачніце з «калі ласка», «дзякуй»: як форвард менскага «Тарпэда» перайшоў на беларускую мову

Гісторыя форварда з францускім прозьвішчам.

«Радыё Свабода» апублікавала інтэрвію з наймаладзейшым футбалістам менскага «Тарпэда» Паўлам Кляньнё, які ня толькі добра гуляе ў футбол, але выдатна валодае роднаю моваю, ганарыцца гістарычнымі сымбалямі і зьяўляецца фанам Лявона Вольскага.

Паўлу Кляньнё ў красавіку споўніцца 20, год ён атрымлівае заробак прафэсійнага футбаліста — выступае пад № 23 у менскім «Тарпэда» на пазыцыі форварда. Акрамя таго, вучыцца на трэнэра ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце фізычнай культуры.

Першы гол за прафэсійны клюб і першае інтэрвію па-беларуску

У канцы сакавіка стартуе сэзон футбольнага чэмпіянату Беларусі. У ліку 16 камандаў у барацьбу ўступіць і найбольш зьбеларусізаваны клюб — «Тарпэда» зь Менску, які даўно вядзе маркетынгавую палітыку па-беларуску (карпарацыйны сайт, сувэнірная прадукцыя, прозьвішчы на майках і г.д.). Колеры каманды абараняе і Павал Кляньнё, які ў свае 19 гадоў можа лічыцца моўным узорам для калегаў.

Нарадзіўся Павал 28 красавіка 1999 году ў менскай сям’і. Ніхто з ягоных родзічаў да спорту дачыненьня ня меў, мама і тата працуюць на трактарным заводзе. Дзякуючы настойлівасьці бацькі зь 1-й клясы хлопчык пачаў займацца футболам у СДЮШАР № 5 — маці хацела аддаць на танцы.

Калі школа займела фінансавыя праблемы, выхаванцы перайшлі пад крыло ФК «Менск». Так Павал апынуўся ў клюбнай сыстэме, гуляў у моладзевай камандзе і за дублёраў, але надоўга там не затрымаўся — месца ў асноўным складзе з розных прычынаў не было.

Паклікалі ў каманду першай лігі «Нёман-Агра» са Стоўпцаў, а летась, калі перад вяртаньнем у найвышэйшы дывізыён умацоўвалася «Тарпэда», атрымаў запрашэньне далучыцца да аўтазаводцаў.

«Мяне вельмі добра прынялі ў камандзе, — кажа Павал. — Адразу ўсьцешыла, што трэнэр брамнікаў Валер Макарэвіч выдатна ведае беларускую мову. Напрыклад, заўсёды жадае ўсім „смачна есьці“. І зь цягам часу гульцы, якія асабліва ніколі па-беларуску не размаўлялі, пачынаюць гэтак жа адказваць. Засябраваў з нашымі прэс-аташэ Аляксеем і Паўлінай, гэта яны мяне натхнілі пасьля першага голу даць інтэрвію па-беларуску. Таксама было цікава і працаваць, і кантактаваць. Шкада, што літаральна перад сэзонам чамусьці іх звольнілі..».

Ставіў у тупік выхавальніц: «Дзе мае шкарпэткі?»

Дагэтуль спрыяльнае стаўленьне да роднай мовы выяўлялі іншыя футбалісты.

У іх ліку Аляксандар і Вячаслаў Глебы, якія пагулялі ў Беларусі і за мяжой — іхны бацька ў 1990-я быў прыхільнікам нацыянальнага адраджэньня; экс-гулец і мэнэджэр БАТЭ Віталь Радзівонаў, моўны прапагандыст праз сацыяльныя ролікі і ўласным прыкладам — сьвядома аддаў дачку ў беларускую гімназію; Мікалай Януш з салігорскага «Шахцёра» да нядаўна заставаўся адзіным, хто прынёс беларускую мову ў сеткі і прамаўляў ёю са спартовых трыбунаў. Дый некаторыя іншыя — Сяргей Крывец, Мікіта Корзун, колішні «легіянэр»-вэтэран Людас Румбуціс. Цяпер у гэты шэраг стаў і Павал Кляньнё.

«Дзяцінства я праводзіў у бабулі, гэта вёска Зарэчная на Валожыншчыне, — згадвае Павал, — з маленства быў у моўным асяродку. Шмат словаў праскоквала і польскіх, усё ж колішняе гістарычнае памежжа. Але жывая, сакавітая вясковая мова. Бацька расказваў, што пасьля вяртаньня ў Менск у садку я ўжо шпарыў па-нашаму: „Дзе мае порткі і шкарпэткі?“ — чым прыводзіў у ступар нянечак. Далей родную мову не закінуў, хоць вучыўся ў расейскамоўнай школе. Калі паступаў у БДУФК, здаваў ЦТ па-беларуску. І ёсьць сябры, зь якімі заўсёды можна гаварыць па-беларуску».

Павал кажа, што не разумее людзей, якія намагаюцца сьпісаць уласную ляноту на так званае «дзьвюхмоўе». І перакананы: пакуль у дзяржаве будзе дамінаваць расейская, беларускую будуць заштурхоўваць у моўную рэзэрвацыю.

«Вядома, людзям прасьцей адмахнуцца: маўляў, дзьве дзяржаўныя, выкарыстоўваем расейскую, — тлумачыць ён. — Проста няма разуменьня, да чаго гэта можа прывесьці. Дык ніхто ж і не прымушае! Пачніце, як сьпяваў Лявон Вольскі, з простых словаў — калі ласка, дзякуй, дабранач. Прыемна ж пачуць такое! Мяне сябра даймае: чаму немец, паляк, француз размаўляе па-свойму, а беларус не? Гэта ж факт, што беларускай у нас на парадак менш. Я і сам дзесьці на адной, дзесьці на другой, але зь цягам часу думаю цалкам перайсьці на беларускую».

Летась малады футбаліст разам зь сябрамі ды іншымі актыўнымі беларусамі адзначыў 100-годзьдзе абвяшчэньне незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі — быў сярод гледачоў сьвяточнага канцэрту ля Опэрнага тэатру. І застаўся пад уражаньнем атмасфэры агульнага яднаньня.

«Людзей, якія цікавяцца гісторыяй, усё больш. Яны абазнаныя, адкуль бел-чырвона-белы сьцяг, што азначае „Пагоня“. Магу сказаць з гледзішча спартоўца: каб пабачыў на трыбунах нашыя сымбалі, быў бы ўсьцешаны. Гэта значыць, ёсьць людзі, якія ведаюць свае карані і думаюць гэтак жа, як і ты сам. Так склалася, што недзе за мяжой такая падтрымка цяпер больш рэальная, чым дома... Летась быў на канцэрце БНР-100, удала склаўся каляндар — выдатная атмасфэра сьвята. Бо ў ранейшыя гады пастаянна выяжджалі, даводзілася лавіць стрымы, што там у Менску...»

Адчуць сябе прафэсіяналам у футболе

У найвышэйшай лізе Павал Кляньнё правёў усяго адзін сэзон. Пасьля вяртаньня «Тарпэда» ў эліту давялося ня столькі змагацца за высокія пазыцыі, колькі думаць, як зноў ня вылецець у першы дывізыён. Кажа, што прынамсі два моманты застануцца ў памяці — дэбют на «Барысаў-Арэне» і першы гол у браму «Дынама» зь Берасьця.

«Пасьля першай лігі ўражаньні зусім іншыя, — прызнаецца ён. — У матчы з БАТЭ я выйшаў мо на 5 хвілін, але і гэтага хапіла. Калі стаіш ля броўкі на замену і бачыш зыркае сьвятло, заўзятараў на трыбунах, па-сапраўднаму адчуваеш сябе прафэсіяналам, разумееш — вось тая мара, да якой ішоў зь дзяцінства. Дык гэта ў прысутнасьці 6 тысяч гледачоў, а калі 30-40 тысяч? На эмоцыях тэлефанаваў: „Бачылі, што мяне ў тэлевізіі паказвалі?“ Так, кажуць, бачылі, малайчына. І я адчуў, што ўсё раблю правільна».

Гол за каманду майстроў — заўсёды радасная падзея нават для дасьведчанага гульца, ня кажучы пра пачаткоўца. Той гістарычны для сябе і ратавальны для каманды эпізод Павал пракруціў у галаве не адзін дзясятак разоў.

«Першы гол у найвышэйшай лізе — само па сабе штосьці неймавернае, — усьміхаецца ён. — Апошнія хвіліны матчу зь берасьцейскім „Дынама“, прагульваем 0:1. Трэнэр Сяргей Кабельскі дае шанец, я выходжу — і забіваю. Гэта было нешта! Толькі памятаю, што яшчэ толкам не ўсьвядоміў, але бягу да настаўніка, да заўзятараў. І гэта тое адчуваньне, якое застанецца з табой назаўсёды... Вядома, як кожны футбаліст, хачу замацавацца ў асноўным складзе, каб выходзіць зь першых хвілін. А ці ўдасца — пакажа сэзон».

Павал Кляньнё адыходзіць ад траўмы і першы матч будзе вымушаны прапусьціць. Пры гэтым спадзяецца, што цікавасьці дадасьць новы рэглямэнт, ухвалены Беларускай фэдэрацыяй футболу. Кандыдатамі на паніжэньне ў клясе цяпер будуць тры каманды-аўтсайдэры — раней дзьве. Барацьба за пункты пачнецца зь першага туру.

Ён пагаджаецца, што для пачатку трэба стаць незаменным для менскага «Тарпэда», але ўнутрана адчувае, што ў пэрспэктыве здольны пазмагацца за месца ў моладзевай камандзе (U-21).

Грамадзянін Беларусі з францускім прозьвішчам

Зьвяртае ўвагу не зусім звыклае для Беларусі прозьвішча — Кляньнё. Ці спрабаваў сам Павал пакапацца ў сваім радаводзе? Кажа, што па матчынай лініі ўсё зразумела — суцэльныя Дасіневічы ды Гайдукевічы. А што да Кляньнё, то пакуль без аніякай пэўнасьці.

«Напісаў неяк сябра: адзін француз прадаў свой малюнак за 1 мільён эўра. І запытаў: ведаеш, як прозьвішча? Кляньнё! Пасьмяяліся, што дакладна не з маіх родзічаў, былі б у курсе, — усьміхаецца „неідэнтыфікаваны“ француз. — Вядома, хацелася б дазнацца, адкуль пачатак. Бо некаторыя кажуць, што могуць быць карані і латыскія, і нават заходнеўкраінскія. Таму трэба будзе абавязкова заглыбіцца. Але, напрыклад, лекары заўсёды цікавяцца, ці не іншаземец — тады за візыт трэба заплаціць. Ну, а сам сябе лічу беларусам, маю пашпарт грамадзяніна Беларусі».

Сям’я Паўла — гэта мама, тата, малодшая сястра, а таксама сябры-«тарпэдаўцы». Паўлу імпануе, што ягоны клюб называюць «народнай камандай»: у свой час неабыякавыя аматары ў літаральным сэнсе ўратавалі калектыў ад сьмерці і некалькі гадоў утрымлівалі на «заўзятарскім балянсе».

Заўзятарскі падмурак «народнай каманды»

У 1992–2004 гадах аўтазаводцы бесьперапынна выступалі ў найвышэйшым дывізіёне чэмпіянату краіны, аднак у 2005-м празь фінансавыя праблемы сышлі ў другую лігу.

Па выніках сэзону каманда атрымала права перайсьці ў дывізіён прыступкаю вышэй, але замест гэтага адміністрацыя заявіла пра спыненьне дзейнасьці. Толькі дзякуючы намаганьням заўзятараў і спартоўцаў-вэтэранаў клюб быў адроджаны.

«Гісторыя „Тарпэда“ ўнікальная, — абазнаны Павал Кляньнё. — Людзі зьбіралі грошы, каб ня даць камандзе загінуць. Таму нашы заўзятары — адны з найлепшых, прынамсі зь ліку самых адданых. Не скажу, што на ўсіх гульнях аншляг, але сапраўдныя прыхільнікі заўсёды з намі, ад пачатку і да канца. Ім асобны рэспэкт. Ну і таксама людзі, якія прыносілі славу клюбу. Пазалетась адзначалі 70-годзьдзе каманды, здымалі да юбілею дакумэнтальны фільм, то згадвалі і паэта-футбаліста Алеся Клышку, і трэнэра Мікалая Блашко, і шмат іншых годных асобаў».

Сёлетні сэзон «Тарпэда» пачне 30 сакавіка хатнім матчам з салігорскім «Шахцёрам». Так склаўся лёс, што менавіта за гэтыя каманды выступаюць два самыя беларускія футбалісты чэмпіянату краіны — малады «аўтазаводзец» Павал Кляньнё і дасьведчаны «гарняк» Мікалай Януш.